چه مواد غذایی جذب آهن را کاهش میدهند؟
در کنار مواردی که گفتیم به جذب آهن کمک میکنند، مواد غذایی دیگری هم هستند که جذب آهن را کاهش میدهند! در ادامه مهمترین مواد غذایی که در کاهش جذب آهن تاثیرگذار هستند را مرور میکنیم.
غذاهای حاوی فتیات
فیتات یا فیتیک اسید در غذاهایی مثل غلات کامل، حبوبات، سویا، مغزهای خوراکی و سبزیجات دانهای خوراکی یافت میشود. میزان تاثیر فیتات در کاهش جذب آهن به قدری زیاد است که حتی مصرف درصد کمی از فیتات، میتواند تاثیر قابل ملاحظهای در کاهش جذب آهن داشته باشد.
در یک مطالعه مشخص شده که افزودن ۲ میلیگرم فیتات به غذاها، پس از اضافه شدن به لایههای گندم، جذب آهن را تا ۱۸ درصد کاهش میدهد. هنگامی که ۲۵۰ میلیگرم فیتات مصرف بشود نیز جذب آهن تا ۸۵ درصد کاهش پیدا میکند.
البته جای نگرانی نیست زیرا میتوان اثر منفی فیتات را با مصرف غذاهای افزایشدهنده جذب آهن غیرهم مثل ویتامین C یا گوشت، خنثی کرد.
غذاهای غنی از کلسیم
اهمیت کلسیم در رژیم غذایی برای سالم نگهداشتن سلامت استخوانها بر کسی پوشیده نیست. اما خب باید بدانید که این ماده معدنی مهم، میتواند جذب آهن را کاهش دهد.
البته این مورد هنوز جای بحث بسیاری دارد. برخی مطالعات نشان دادهاند که ۱۶۵ میلیگرم کلسیم دریافتی از شیر، پنیر یا مکملها، جذب آهن را به میزان ۵۰ ال ۶۰ درصد کاهش میدهند. این موضوع وقتی خطرناکتر جلوه میکند که متوجه میشویم همیشه به زنان، کودکان و نوجوانان توصیه میشود کلسیم بیشتری مصرف کنند و در طرف دیگر، همین گروه از افراد معمولا در خطر فقر آهن هستند.
اما خب برخی مطالعات دیگر نتایج متفاوتی داشتهاند و مثلا مشخص شده در درازمدت، کلسیم تاثیر چندانی روی جذب آهن ندارد. در نهایت چیزی که فعلا میدانیم این است که برای حداکثرسازی جذب آهن، غذاهای غنی از کلسیم را نباید همراه با غذاهای مهم حاوی آهن مصرف کرد.
در زمینه مکملها نیز میتوان در صورتی که شرایط مهیا بود، مکملهای آهن و کلسیم را در ساعات مختلفی از روز مصرف کرد تا روی یکدیگر تاثیر نگذارند.
غذاهای حاوی پلیفنولها
پلی فنول ها در حجمهای مختلف، در غذاها و نوشیدنیهای گیاهی یافت میشوند. از جمله این غذاها میتوان به سبزیجات، میوه جات، برخی غلات و سبزیجات دانه دار خوراکی، چای و قهوه اشاره کرد.
احتمالا این جمله که «نباید چایی را بلافاصله بعد یا قبل غذا خورد چون باعث کاهش جذب مواد مهم غذا میشوند» را شنیدهاید. اما خب چای با زندگی ما ایرانیان گره خورده و این اواخر قهوه هم به محبوبیت زیادی بین خانوادهها دست پیدا کرده است. نکته مهم این است چای و قهوه حاوی درصد بالایی پلی فنول هستند و برای همین نباید در کنار وعدههای غذایی اصلی مصرف شوند زیرا میتوانند جذب آهن را کاهش دهند.
این موارد غذایی معمولا مانع از جذب آهن غیرهم میشوند. در یک مطالعه مروری، اثبات شده که مصرف یک فنجان چای سیاه، جذب آهن را ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش میدهد. این نتیجه گیری مستقل از شدت چای مصرفی (کم، متوسط، زیاد) است.
البته در مواردی که مصرف کنندگان بین وعدههای غذایی چای مینوشند، کاهش جذب فقط در محدوده ۲۰ درصد قرار میگیرد.
برای مقابله با آثار منفی پلیفنولها، حتما بین مصرف غذاهای غنی از آهن و مصرف چای یا قهوه، چند ساعت فاصله زمانی ایجاد کنید.
دریافت آهن اضافی چه خطراتی دارد؟
اثر سمی آهن ناشی از منابع غذایی، به ندرت مشاهده شده است. پس از مصرف غذاهای آهن دار، بدن از سیستم متعادل کننده خود استفاده میکند تا صرفا مقدار آهن مورد نیاز را دریافت کند. البته یکی از گزارشات نشان میدهند که اوردوزهای مرگبار، صرفا به ازای مصرف بیش از حد مکملهای آهن نیز امکان پذیر هستند.
در برخی افراد مبتلا به بیماری هموکروماتوز، میزان آهن خون از حد مجاز فراتر میرود. این مشکل معمولا توسط ژنی پدید میآید که میزان جذب را افزایش میدهد.
سایر علل اورلود آهن، عبارتند از انتقال مکرر خون، دوزهای بالا در رژیم غذایی، و اختلالات نادر متابولیکی. علاوه بر اینها، مصرف بیش از حد آهن در بلندمدت، منجر به انباشت مقادیر چشمگیر در کبد و سایر بافتها میشود که خوب نیست. ضمنا در این شرایط، احتمال وقوع دیابت، بیماریهای قلبی و آسیب کبدی نیز افزایش مییابد.
نکته مهم این است که شما نباید تحت هیچ شرایطی مکمل آهن مصرف کنید؛ مگر مواقعی که پزشک شما مصرف آن را برای شما تجویز کرده باشد. بنابراین اگر به بیماری کم خونی مبتلا هستید، حتما بهتر است قبل از مصرف سرخود مکمل آهن، با پزشک خود مشورت کنید.
چند نکته برای جذب آهن کافی برای مبتلایان به کم خونی
نکات زیر به صورت خلاصه به مبتلایان به کم خونی کمک میکنند تا حداکثر آهن قابل دریافت را از منابع غذایی خود دریافت کنند:
مصرف گوشت قرمز به میزان اندک: بهترین منبع از آهن هم است، و به راحتی جذب میشود. مصرف چند مرتبهای این ماده در طول هفته، به جبران کمبود آهن کمک میکند و برای مبتلایان به کم خونی مناسب است.
مصرف مرغ و ماهی: این غذاها نیز منبع خوبی برای دستیابی به آهن هم هستند. طیف متنوعی از آنها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
غذاهای غنی از ویتامین C بخورید: با خوردن ویتامین C در وعدههای غذایی، جذب آهن غیرهم را افزایش بدهید. برای مثال عصاره لیمو روی سبزیجات، مقدار آهن قابل جذب را افزایش میدهد.
از مصرف قهوه، چای یا شیر در نزدیک وعدههای غذایی اصلی اجتناب ورزید: در هنگام خوردن غذاهای سرشار از آهن، از این مواد غذایی اجتناب ورزید. چای و قهوه را بین وعدههای غذایی میل نمایید.
غذاهای غنی از آهن غیرهم مصرف کنید: اگر گوشت و ماهی زیادی مصرف نمیکنید، غذاهای گیاهی مملو از آهن را جایگزین آنها کنید.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
آزمایشگاه تخصصی کوثر با برخورداری از تجهیزات و پرسنل مجرب ، قادر به انجام خدمات نمونه گیری در منزل در مشهد می باشد.