نارسایی آدرنال به عنوان یک بیماری زمانی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی به اندازه کافی هورمون های خاص از جمله کورتیزول تولید نکنند.
اختلال در این هورمون ها می تواند باعث ایجاد یک سری از علائم از جمله خستگی مزمن، ضعف عضلانی و درد شکمی شود.
انواع مختلفی از نارسایی آدرنال وجود دارد که شامل بیماری آدیسون که به آن نارسایی اولیه آدرنال می گویند، می شود.
همه انواع نارسایی آدرنال نادر هستند.
حدود یک نفر از هر 100 هزار نفر در آمریکا به بیماری آدیسون مبتلا هستند.
نارسایی ثانویه آدرنال شایع تر است و اطلاعات کمی در مورد شیوع نارسایی درجه سوم آدرنال وجود دارد.
در این مقاله به بررسی انواع مختلف نارسایی آدرنال، علائم و گزینه های درمانی می پردازیم.
انواع نارسایی آدرنال
غدد فوق کلیوی، غدد کوچکی هستند که در بالای کلیه ها قرار دارند. این غدد هورمون های حیاتی از جمله کورتیزول را تولید می کنند. نارسایی آدرنال زمانی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی به اندازه کافی هورمون خاصی را تولید نکنند.
این امر منجر به سطح پایین کورتیزول یا هورمون استرس می شود که برای بسیاری از عملکردهای بدن ضروری است.
سه نوع نارسایی آدرنال وجود دارد:
- نارسایی اولیه آدرنال یا بیماری آدیسون: آسیب به غدد فوق کلیوی بر تولید هورمون های آن تاثیر می گذارد.
- نارسایی آدرنال ثانویه: غده هیپوفیز مغز به اندازه کافی آدرنوکورتیکوتروپین (هورمونی که بر تولید کورتیزول در غدد فوق کلیوی تاثیر می گذارد) تولید نمی کند. این امر منجر به سطح پایین هورمون می شود.
- نارسایی آدرنال درجه سوم: هیپوتالاموس مغز یا ناحیه ای که بر تولید هورمون در غدد فوق کلیوی تاثیر می گذارد، مقدار کمی هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) تولید کرده که منجر به کاهش سطح هورمون می شود.
هورمون های فوق کلیوی بر بسیاری از عملکردهای بدن تاثیر می گذارند.
نمونه هایی از این هورمون ها شامل کورتیزول است که به کنترل فشار خون، التهاب و متابولیسم کمک می کند، در حالی که آلدوسترون (مواد معدنی موجود در خون) را متعادل می کند.
با محدود کردن این هورمون ها، نارسایی غدد فوق کلیوی باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم از جمله ضعف یا افت قند خون می شود.
علائم
نارسایی آدرنال می تواند انواع مختلفی از علائم را ایجاد کند که اغلب در ابتدا خفیف هستند اما با گذشت زمان بدتر می شوند.
انواع نارسایی غدد فوق کلیوی علائم مشابهی دارند. شایع ترین علائم نارسایی آدرنال عبارتند از:
- خستگی مزمن یا مفرط
- ضعف عضلانی
- کاهش اشتها یا کاهش وزن
- دردهای شکمی
علائم دیگر نارسایی غدد فوق کلیوی می توانند شامل موارد زیر باشند:
- درد مفصل
- فشار خون پایین
- سرگیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- تحریک پذیری
- افسردگی
- قند خون پایین
- قاعدگی نامنظم
- از دست دادن میل جنسی
- تیرگی پوست مانند تیرگی آرنج و تیرگی زانو
در بعضی از موارد، افراد مبتلا به آن می توانند دچار بحران آدرنال شوند.
این مورد وضعیتی است که علائم به طور ناگهانی بدتر شده و معمولا به دلیل بیماری، آسیب یا عفونت است.
بحران آدرنال به درمان فوری نیاز دارد. این مشکل بدون مداخله پزشکی می تواند کشنده باشد.
علت ها
بیماری آدیسون نتیجه آسیب شدید به قشر آدرنال است که غدد فوق کلیوی را احاطه کرده است.
آسیب معمولا به دلیل واکنش خود ایمنی است. در این وضعیت سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت های سالم خود حمله می کند. این امر علت حدود 8 تا 9 مورد از هر 10 مورد بیماری آدیسون است. هنوز مشخص نیست که چه عواملی این واکنش خود ایمنی را ایجاد می کنند. این واکنش بیشتر در پی جراحی یا هر عامل استرس زای عمده ایجاد می شود.
همچنین می تواند به دلیل عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها، سرطان های ثانویه یا ابتلا به عفونت، مبتلایان به بیماری HIV را تحت تاثیر قرار دهد.
در بعضی از موارد عفونت می تواند باعث بیماری آدیسون شود. برای نمونه، بیماری سل در بعضی از کشورها علت شایع این بیماری است.
نارسایی ثانویه آدرنال می تواند به دلیل موارد زیر رخ دهد:
- واکنش های خود ایمنی
- تومورها یا عفونت ها
- جراحی هیپوفیز
- صدمات مغزی
- ژنتیک
بیشتر موارد نارسایی آدرنال پس از آنکه افراد مصرف یک دوره طولانی از داروهای کورتیکواستروئید را متوقف کنند، رخ می دهد.
زیرا کورتیکواستروئیدها می توانند باعث افزایش کورتیزول در بدن شوند. استفاده بلندمدت از آنها باعث می شود تا هیپوتالاموس، CRH کمتری تولید کند. پس از توقف مصرف کورتیکواستروئیدها هیپوتالاموس برای شروع دوباره CRH کافی به زمان نیاز دارد.
درمان
در حال حاضر هیچ درمانی برای نارسایی غدد فوق کلیوی وجود ندارد اما درمان ها می توانند به افراد در مدیریت علائم کمک کنند. این گزینه ها به علائم و شدت بیماری بستگی دارند.
همچنین پزشکان هنگام تعیین روش درمانی مناسب، سن و سلامت عمومی فرد را در نظر می گیرند.
درمان جایگزین هورمون یک روش متداول در درمان نارسایی آدرنال است که شامل جایگزینی هورمون هایی مانند کورتیزول است که غدد فوق کلیوی دیگر آنها را تولید نمی کند.
پزشکان معمولا برای جایگزینی کورتیزول، قرص هیدروکورتیزون (Hydrocortisone) را برای مصرف چند مرتبه در روز توصیه می کنند.
همچنین آنها می توانند مصرف فلودروکورتیزون (Fludrocortisone) را برای تعادل مواد معدنی در بدن بدون آلدوسترون تجویز کنند.
بسیاری از افراد به مصرف مادام العمر این داروها نیاز دارند.
افرادی که دچار بحران آدرنال می شوند ممکن است از طریق تزریق قطره ای داخل وریدی درمان شوند.
بعضی از افراد مبتلا به نارسایی اولیه آدرنال می توانند از رژیم های خاص غذایی مانند رژیم غذایی با سدیم بالا بهره مند شوند.
مصرف کلسیم و ویتامین D اضافی می تواند از سلامت استخوان در افرادی که کورتیکواستروئید مصرف کنند، حمایت کند.
عوارض
عارضه اصلی نارسایی غدد فوق کلیوی، شوک آدرنال است.
شوک آدرنال می تواند بدون هشدار باعث تحریک علائم شدید شود.
این امر معمولا نتیجه استرس روی بدن ناشی از جراحی یا آسیب است. این وضعیت نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.
شوک آدرنال بدون درمان منجر به تشنج یا کما شده و می تواند کشنده باشد.
پیشگیری
همیشه نمی توان از بسیاری از موارد نارسایی غدد فوق کلیوی پیشگیری کرد. این وضعیت معمولا نتیجه یک واکنش خود ایمنی است. افراد می توانند با جلوگیری از توقف ناگهانی مصرف کورتیکواستروئیدها از نارسایی آدرنال درجه سوم پیشگیری کنند.
تشخیص
علائم نارسایی آدرنال متفاوت هستند و این امر تشخیص آن را دشوار می کند.
بسیاری از این علائم در ابتدا خفیف بوده و ممکن است مورد توجه قرار نگیرند.
پزشکان علائم را ارزیابی کرده و ممکن است آزمایشات دیگری انجام دهند که معمولا شامل یک نمونه خون است.
متخصصان می توانند سطح هورمون و مواد معدنی موجود در خون را از نظر علائم اختلال بررسی کنند.
همچنین ممکن است پزشکان آزمایشات تصویر برداری پزشکی را نیز توصیه کنند.
برای نمونه، ممکن است از اسکن MRI برای ارزیابی سلامت غدد فوق کلیوی یا هیپوفیز استفاده کنند.
چه زمانی با پزشک صحبت کنیم؟
بسیاری از افراد متوجه علائم اولیه نارسایی آدرنال نخواهند شد.
با این حال علائم با گذشت زمان بدتر شده و بیشتر قابل توجه می شوند. احساس خستگی مداوم، ضعف یا کاهش وزن از علائم شایع این بیماری است.
در صورتی که علائم به سرعت رخ دهند می توانند نشانه شوک آدرنال باشند.
در این موارد باید به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشید.
چشم انداز
نارسایی آدرنال یک بیماری مادام العمر است اما درمان های جایگزین هورمون می تواند به مدیریت علائم کمک کند.
یک پزشک در موارد بروز شوک آدرنال می تواند همراه داشتن کارت هشدار پزشکی را توصیه کند.
افرادی که شوک آدرنال را تجربه می کنند به مراقبت های فوری پزشکی نیاز دارند.
همچنین ممکن است لازم باشد تا در هنگام مسافرت آمپول کورتیزول اورژانسی همراه داشته باشند.
خلاصه
نارسایی آدرنال، غدد فوق کلیوی را تحت تاثیر قرار داده و تولید هورمون در بدن را محدود می کند.
این وضعیت بیشتر کورتیزول را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند.
نارسایی غدد فوق کلیوی با درمان جایگزین هورمون قابل درمان است.
اگرچه در بعضی از موارد ممکن است شوک آدرنال رخ دهد. این وضعیت اورژانسی بوده و به درمان فوری نیاز دارد.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
