همه چیز درباره عفونت ادراری کودکان

یکی از مشکلات رایج در میان کودکان، عفونت ادراری است. علائم و نشانه‌های عفونت ادراری کودکان شبیه به علائم بزرگسالان نیست. البته این موضوع را به خاطر بسپارید که تشخیص عفونت ادراری در کودک تا حدی دشوار است. در بیشتر موارد برای تشخیص عفونت ادراری و یافتن درمان مناسب، آزمایش ادرار تجویز می‌شود.

عفونت ادراری چیست؟

کودکان زیر 2 سال، عموماً به عفونت ادراری شدید مبتلا می‌شوند که با عنوان پیلونفریت شدید نیز شناخته می‌شود (بر خلاف عفونت ادراری خفیف یا سیستیت که عموما دختر بچه‌های 2 سال و بیشتر را مبتلا می‌کند). عفونت ادراری نوزاد خود را به شکل تب نشان می‌دهد، تبی که به 39 تا 40 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. اگر آزمایش‌ها هیچ‌ دلیلی برای این تب در نوزاد را نشان ندهند، پزشک کودکان به فکر پیلونفریت می‌افتند؛ و برای اطمینان خاطر از تشخیص‌شان آزمایش ادرار را تجویز می‌کنند. در شرایط معمول، آزمایش نشان می‌دهد که ادرار کاملاً استریل است و هیچ میکروبی در آن وجود ندارد. اما در موارد ابتلا به پیلونفریت یا همان عفونت ادراری شدید، تعداد بسیار زیادی باکتری در ادرار تشخیص داده می‌شود (بیش از 100 هزار باکتری در هر میلیمتر از ادرار). البته افزایش تعداد گلبول‌های سفید هم نکته دیگری است که در آزمایش‌ خون مشهود خواهد بود.

در صورتی که عفونت ادراری کودکان درمان نشود و شدیدتر شود، علائمی نظیر از دست دادن اشتها، استفراغ و ثابت ماندن وزن از نشانه‌هایی است که به مرور زمان خود را نشان می‌دهند.

تشخیص عفونت ادراری کودک

تشخیص عفونت ادراری در کودکانی که کمی بزرگتر شده‌اند، آسان‌تر است؛ اگر مشاهده کنید که کودک هنگام ادرار کردن مشکلی دارد (نیاز به فشار دارد)، یا در زمان ادرار فریاد بزند «می‌سوزه» و همزمان پایین شکمش را نشان می‌دهد و تنها چند قطره ادرار کند، پزشک عفونت ادراری را تشخیص می‌دهد.

همان طور که اشاره شد، در بیشتر موارد پزشک آزمایش ادرار تجویز می‌کند تا به تشخیص قطعی درباره این بیماری دست یابد. اگرچه آزمایش ادرار برای بزرگسالان فرآیند پیچیده‌ای نیست اما ممکن است برای کودکان به این راحتی‌ها نباشد. اگر کودک شما عادت دارد که فقط در توالت خانه خودتان ادرار کند، کافی است یک بطری استریل از آزمایشگاه بگیرید. در خانه زمانی که کودک می‌خواهد ادرار کند این بطری استریل را در لگن مخصوصش قرار دهید به طوری که ادرار واردش شود، سپس این بطری را در یک پلاستیک بگذارید و در اولین فرصت به آزمایشگاه تحویل دهید.

برای نوزادان هم که کار بسیار ساده است؛ در آزمایشگاه پوشک نوزاد را عوض کنید و پوشک قبلی را به متصدی آزمایشگاه تحویل بدهید.

درمان عفونت ادراری کودکان

برای درمان عفونت ادراری کودکان 2 تا 3 سال، استفاده از آنتی‌بیوتیک در یک دوره زمانی 8 تا 10 روزه تجویز می‌شود. اما درمان عفونت ادراری نوزادان کمی پیچیده‌تر است زیرا عفونت ادراری در این سن، ناحیه لگن خاصره (اندامی قوسی شکل که به کلیه‌ها راه دارد و وظیفه‌اش جمع کردن ادرار است) را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به منظور درمان عفونت ادراری نوزادان، آنتی‌بیوتیک‌ها برای یک دوره پانزده روزه تجویز می‌شوند. اثربخشی داروها 2 بار باید کنترل شود؛ یک بار 48 ساعت پس از شروع درمان و بار دیگر در پایان دوره پانزده روزه.

با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و کاهش عفونت‌ها، میزان تب پایین می‌آید. برای اطمینان می‌توانید به طور مرتب درجه حرارت بدن نوزاد را چک کنید.

آیا عفونت ادراری بیشتر دختر بچه ها را مبتلا می‌کند؟

در حالت کلی زنان بیشتر از مردان به انواع عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. این موضوع در بین کودکان و نوزادان نیز صدق می‌کند؛ خارج نشدن کامل قطرات ادرار و باقی‌ ماندن آنها از دلایلی است که باعث بروز بیشتر عفونت ادراری در میان دختر بچه‌ها می‌شود. اما عفونت ادراری ممکن است در مثانه نابالغ نیز ظاهر شود.

البته پسربچه‌های بسیار زیادی نیز هستند که از بدو تولد تا 3 سالگی به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند.

دلایل ابتلا به عفونت ادراری در کودکان

با شناسایی دلایل عفونت ادراری، تا حد زیادی می‌توانید از بروز این بیماری پیشگیری کنید. در ادامه به برخی از این دلایل اشاره می‌شود.

عفونت ادراری کودکان در نتیجه رشد باکتری‌ها در سطح مثانه یا کلیه‌ها روی می‌دهد. این باکتری‌ها از پوست یا دستگاه گوارش وارد دستگاه ادراری می‌شود. میکروب‌هایی که باعث بروز عفونت ادراری در نوزادان می‌شوند، از این قرارند:

1. اشریشیا کلی در 80 درصد از موارد

2. پروتئوس میرابیلیس در 10 درصد از موارد

3. و به ندرت: استرپتوکوک دی، انتروباکتریاسیا و استافیلوکوک

یکی دیگر از عوامل ابتلای کودکان به عفونت ادراری مربوط به نارسایی یا اختلال در دستگاه ادراری است که منجر به بالا رفتن باکتری‌ها تا سطح کلیه‌ها می‌شود که می‌تواند با چنین عوارضی خود را نشان دهد:

1. ریفلاکس ادراری: ریفلاکس ادراری در مقطع اتصال لوله حالب و مثانه؛

2. سندروم محل اتصال لوله حالب: انقباض در محل اتصال لوله حالب و کلیه

3. مگارویرتر (Megaureter): انقباض لوله حالب

آزمایش‌هایی که برای تشخیص این اختلالات انجام می‌شوند، سونوگرافی سیستم ادراری و سیستوگرافی برگشتی هستند. سیستوگرافی شامل پر کردن مثانه توسط یک سوند کوچک با مایعی شفاف روی رادیوگرافی‌هاست تا امکان بررسی عملکرد مثانه زمانی که خالی می‌شود، فراهم گردد.

خوب است بدانید: ریفلاکس ادراری عموماً با افزایش سن درمان می‌شود اما برخی نارسایی‌ها و اختلالات دیگر نیاز به عمل جراحی دارند.

پرسش هایی درباره دلایل عفونت ادراری کودکان

اما آیا دلایل دیگری نیز وجود دارند که باعث بروز عفونت ادراری کودکان شوند؟ با مطرح کردن 3 پرسش و پاسخ به آنها به این دلایل می‌پردازیم.

آیا پوشک‌ها عامل بروز عفونت ادراری هستند؟

موضوع بهداشت و رعایت نکردن اصول بهداشتی، از اصلی‌ترین عواملی هستند که باعث بروز عفونت ادراری در نوزادان می‌شوند. از همان ابتدا پس از تولد، دستگاه و اعضای تناسلی به طور دائم در لایه‌های پوشک پوشانده می‌شوند. حتی اگر به طور مرتب پوشک نوزاد عوض شود، باز هم به دلیل اینکه لایه‌های آن پوشیده از ادرار و مدفوع است می‌تواند عامل بروز عفونت ادراری باشد.

آیا عفونت ادراری می‌تواند به دلیل ریفلاکس ادراری باشد؟

این نوع از ریفلاکس مربوط به بالا آمدن غیرطبیعی ادرار از مثانه تا کلیه‌هاست. ریفلاکس ادراری به طور خاص به دلیل کامل نشدن رشد دستگاه ادراری کودکان قابل مشاهده است. در واقع، به طور کلی علت این نوع ریفلاکس کوتاه بودن لوله حالب است. این عارضه به مرور زمان از بین می‌رود؛ درمان‌های پزشکی یا جراحی نیز وجود دارد که با توجه به شدت ریفلاکس و سن کودک مورد استفاده قرار می‌گیرند.

یبوست می‌تواند منجر به عفونت ادراری شود؟

یکی دیگر از عواملی که می‌تواند باعث عفونت ادراری کودکان شود و سلامتی آنها را تهدید کند، یبوست است. در واقع، زمانی که روده به طور مدام در حالت یبوست و برآمدگی باشد، بر روی مثانه فشار می‌آورد؛ فشاری که منجر به تخلیه ادرار می‌شود. به این ترتیب، مایع ادرار خارج نمی‌شود و بنابراین در مثانه باقی‌ می‌ماند. باقی ماندن ادرار در مثانه نیز منجر به تولید و رشد میکروب‌ها خواهد شد.

پیشگیری از عفونت ادراری کودکان

همان طور که مشخص است عفونت ادراری، مشکلات متعددی را برای نوزاد و خانواده‌اش به وجود می‌آورد. از این رو، بهتر است تا حد امکان جلوی بروز این اختلال گرفته شود. اگر می‌خواهید با روش‌های پیشگیری از عفونت ادراری آشنا شوید، آنچه در ادامه می‌آید را مطالعه کنید.

• اگر نوزادتان را هنوز پوشک می‌کنید، پوشک او را به طور مرتب و با فاصله زمانی کوتاه عوض کنید.

• در زمان حمام، از صابون‌ها و شوینده‌های معطر استفاده نکنید؛ این صابون‌ها به دلیل ویژگی‌هایی که دارند، باعث تحریک لوله حالب می‌شوند.

د در صورتی که کودک به یبوست مزمن مبتلا شده، درمانش را هم پیگیری کنید زیرا این شرایط اغلب به عفونت‌های ادراری مکرر منجر می‌شود.

• زمانی که قرار است دیگر از پوشک برای کودک استفاده نکنید، باید برخی موارد را به او آموزش دهید.

نخست اینکه به او یاد دهید ادرارش را نگه ندارد؛ تخلیه مرتب مثانه مانع از رشد و تکثیر باکتری‌ها می‌شوند. دیگر اینکه به فرزندان‌تان، خصوصاً دخترها، آموزش دهید پس از ادرار کردن، ابتدا جلو و سپس پشت را بشورند. این کار مانع از انتقال باکتری‌های مقعدی به سیستم ادراری می‌شود.

• در صورتی که کودک‌ به سنی رسیده که می‌تواند آب بیاشامد، به طور مرتب به او آب بدهید، نوشیدن آب و به موقع ادرار کردن مانع از بروز عفونت ادراری می‌شود.

سوالات رایج در مورد عفونت ادراری کودک

1. عوارضی که پس از بروز عفونت ادراری در کودک به وجود می‌آید، کدامند؟

عفونت ادراری در کودکان و نوزادان، به هیچ وجه موضوع پیش‌پاافتاده‌ای نیست و باید جدی گرفته شود. در نوزادان و کودکان کم سن و سال، تشخیص عفونت ادراری دشوارتر است و به دنبالش خطر عوارض آن افزایش می‌یابد. بنابراین در میان کودکان کم سن و سال یا نوزادان، عفونت ادراری عموماً به مرحله پیلونفریت می‌رسد، در واقع زمانی که عفونت تا کلیه‌ها پیش رفته است.

آنچه وضعیت را ترسناک می‌کند این است که میکروب‌ها در سایر اعضا نیز پخش شوند و آنها را متبلا کنند و این همان بیماری سپسیس است.

نگرانی دیگری که در این زمینه وجود دارد بروز زخم‌های کلیوی است. زخم‌های کلیوی ضایعاتی هستند که توسط عفونت به جای مانده به سمت فیبروز پیش می‌روند (نازک شدن پارنشما، بافت کلیوی). این زخم‌ها می‌توانند منجر به نارسایی کلیه شوند.

همین عوارض و آسیب‌های جبران‌ناپذیر است که درمان هرچه سریع‌تر این بیماری را الزامی می‌سازد.

2. آیا برخی از کودکان نسبت به سایرین در ابتلا به عفونت ادراری آسیب‌پذیرتر هستند؟

به طور کلی عفونت‌های ادراری در میان دختر بچه‌ها رایج‌تر از پسرهاست. چرا که لوله حالب دخترها کوتاه‌تر از لوله حالب پسرهاست در نتیجه باکتری‌های راحت‌تر می‌توانند به داخل مثانه نفوذ کنند. علاوه بر این کودکانی که دستگاه ادراری‌شان غیرطبیعی است و خوب کار نمی‌کند بیشترین جمعیت را در میان مبتلایان به عفونت ادراری تشکیل می‌دهند؛ البته این شرایط تا حدی نادر است.

علاوه بر این نوزادان زودرس نیز به شدت در معرض خطر قرار دارند؛ زیرا سیستم ایمنی بدن آنها به شدت حساس است. در نتیجه آنها بیشتر از متوسط جامعه ممکن است به عفونت ادراری نوزادان مبتلا شوند. بنابراین لازم است والدینی که نوزاد نورس دارند، در این زمینه دقت و حساسیت ویژه‌ای داشته باشند.

3. برای درمان عفونت ادراری کودک چه توصیه‌هایی به پدر و مادرها دارید؟

در صورت مشاهده بروز تب بی‌دلیل در نوزاد، یکی از احتمالات جدی بروز عفونت ادراری است. فراموش نکنید که نوزادان و کودکان کم سن و سال نمی‌توانند مانند یک کودک بزرگ یا بزرگسال دردهای خود را مطرح یا از آنها شکایت کنند. از سوی دیگر، نشانه‌ها و علائم عفونت ادراری نوزادان با علائم عفونت ادراری بزرگسالان تفاوت دارد. بنابراین در صورت بروز تب، طبیعی است که به عفونت ادراری فکر کنید حتی اگر نوزاد یا کودک از دردهای شدید شکمی یا سوزش ادرار شکایتی نداشته باشد.

با این حال، باید بدانید که تشخیص این بیماری همچنان سخت است؛ دلیلش هم عوارض پیچیده مشکلات اداری در نوزادان و کودکان کوچک است.

به محض اینکه بیماری تشخیص داده و دلایل بروز بیماری شناخته شود، درمان بسیار ساده‌ای پیش روی شماست؛ درمانی منظم با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها.

آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان)

آدرس: مشهد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک

شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404