انسولین یک هورمون طبیعی است که توسط لوزالمعده تولید می‌شود و نحوه استفاده و ذخیرهی قند خون (گلوکز) توسط بدن را کنترل می‌کند. انسولین مثل کلیدی است که به گلوکز اجازه می‌دهد وارد سلولهای بدن شود. انسولین بخش مهمی از متابولیزم است. بدن بدون انسولین از کار می‌افتد. برای ادامه این مطلب درباره تاثیرات نبود انسولین در بدن، با ما همراه باشید.
انسولین
هنگام غذا خوردن، لوزالمعده انسولین ترشح می‌کند تا بدن از گلوکز (نوعی قند موجود در کربوهیدرات) انرژی به دست آورد. به علاوه، انسولین به ذخیرهی انرژی کمک می‌کند.
در دیابت نوع ۱، لوزالمعده دیگر قادر به تولید انسولین نیست. در دیابت نوع ۲، لوزالمعده انسولین تولید می‌کند اما سلولهای بدن نمی‌توانند استفاده‌ی مناسبی از آن داشته باشند. به این وضعیت مقاومت دربرابر انسولین می‌گویند.
اگر دیابت تحت کنترل قرار نگیرد، گلوکز به جای توزیع در سلول یا ذخیره شدن، در خون تشکیل می‌شود. این وضعیت برای تمام قسمت‌های بدن زیان بار است.
آزمایش خون به سرعت افزایش یا کاهش میزان گلوکز را نشان می‌دهد.
از جمله عوارض دیابت می‌توان به بیماری کلیوی، آسیب عصبی، مشکلات قلبی، اختلال در بینایی و مشکل معده اشاره کرد.
افراد مبتلا به دیابت نوع یک برای تداوم حیات به انسولین درمانی نیاز دارند. بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو نیز باید برای کنترل میزان قند خون و جلوگیری از بروز عوارض انسولین مصرف کنند.
اگر دچار دیابت هستید، انسولین درمانی وظیفه ی لوزالمعده را انجام می‌دهد. انواع انسولین زیر موجود است:
- انسولین سریع اثر ظرف ۱۵ دقیقه به جریان خون می‌رسد و تا ۴ ساعت موثر است.
- انسولین کوتاه اثر ظرف ۳۰ دقیقه به جریان خون می‌رسد و تا ۶ ساعت موثر است.
- انسولین متوسط ظرف ۲ تا ۴ ساعت به جریان خون راه می‌یابد و حدودا ۱۸ ساعت تاثیرگذار است.
- انسولین بلند اثر ظرف چند ساعت شروع به کار می‌کند و میزان گلوکز را تا ۲۴ ساعت متعادل نگه می‌دارد.
قسمتهایی از بدن که انسولین به آن تزریق می‌شود
انسولین معمولا به شکم تزریق می‌شود اما می‌توان آن را به بازو، ران یا کفل هم تزریق کرد.
قسمتهایی که انسولین به آن تزریق می‌شود باید در همان ناحیه‌ی کلی در گردش باشند. تزریق مکرر در یک ناحیه باعث رسوب چربی می‌شود که رسیدن انسولین به خون را دشوارتر می‌کند.
پمپ انسولین
بعضی از افراد به جای تزریق مکرر از پمپ استفاده می‌کنند که مرتبا دوز اندکی از انسولین را به سراسر بدن می‌رساند.
پمپ لوله‌ی کوچکی دارد که در بافت چربی زیر پوست شکم قرار داده می‌شود. انسولین در محفظه‌ی پمپ ذخیره می‌شود و لوله‌های باریک آن انسولین را از محفظه به کاتتر منتقل می‌کنند.
درصورت نیاز لازم است انسولین داخل محفظه دوباره پر شود. به منظور جلوگیری از عفونت لازم است ناحیه ی ورود کاتتر را هر دو الی سه روز تغییر دهید.
تولید انسولین در لوزالمعده
زمانی که غذا می‌خورید، غذا به معده و روده‌ی کوچک می‌رود و در آن جا به مواد مغذی، شامل گلوکز، تجزیه می‌شود. مواد مغذی توسط جریان خون جذب و توزیع می‌شوند.
لوزالمعده غده‌ای است که پشت معده قرار گرفته و در فرایند هضم غذا نقش مهمی ایفا می‌کند. لوزالمعده کار تولید آنزیم‌هایی را بر عهده دارد که چربی، نشاسته و قند موجود در غذا را تجزیه می‌کنند. لوزالمعده همچنین انسولین و سایر هورمون‌ها را به جریان خون وارد می‌کند.
انسولین در سلولهای بتای لوزالمعده تولید می‌شود. سلولهای بتا حدود ۷۵ درصد از سلولهای هورمون پانکراتیک را تشکیل می‌دهند.
لوزالمعده کار تولید هورمون‌های زیر را نیز بر عهده دارد:
- گلوکاگون: اگر قند خون افت کند، این هورمون به کبد هشدار می‌دهد تا میزان قند خون را بالا ببرد.
- گاسترین: این هورمون معده را به تولید اسید معده وا می‌دارد.
- آمیلین: به کنترل اشتها کمک می‌کند.
تاثیرات انسولین
۱. تولید و توزیع انرژی
انسولین وظیفه دارد گلوکز را تبدیل به انرژی کند و آن را به تمام بدن، از جمله سیستم عصبی مرکزی و سیستم قلب و عروق، برساند.
سلول‌ها بدون انسولین گرسنه می‌مانند و باید به دنبال منبع جایگزین بگردند. درنتیجه، مشکلات مرگبار رخ می‌دهد.
۲. ذخیرهی کبد
انسولین به کبد کمک می‌کند گلوکز اضافی را از جریان خون بگیرد. اگر انرژی بدن کافی باشد، کبد گلوکزی را که فورا به آن احتیاج ندارید ذخیره می‌کند تا بعدا از آن به عنوان انرژی استفاده شود.
در مقابل، کبد گلوکز کمتری تولید می‌کند. بدین ترتیب، میزان گلوکز خون متعادل باقی می‌ماند. کبد بین هر وعده‌ی غذایی مقدار کمی از گلوکز را وارد جریان خون می‌کند تا میزان قند خون سالم و متعادل باشد.
۳. ذخیرهی عضلات و چربی
انسولین به عضلات و سلولهای چربی کمک می‌کند گلوکز اضافه را ذخیره کنند تا جریان خون مملو از گلوکز نشود.
انسولین به عضلات و بافت چربی علامت می‌دهد دست از تجزیه ی گلوکز بکشند تا میزان قند خون تنظیم شود.
سپس سلول‌ها شروع به تولید گلیکوژن (شکل ذخیره شده‌ی گلوکز) می‌کنند. زمانی که قند خون افت کند، گلیکوژن انرژی لازم را به بدن می‌رساند.
اگر کبد دیگر قادر به نگهداری گلیکوژن نباشد، انسولین سلولهای چربی را به دریافت گلوکز وا می‌دارد. گلوکز به صورت تریگلیسیرید، نوعی چربی در خون که بعدا می‌توان از آن به عنوان انرژی استفاده کرد، ذخیره می‌شود.
۴. قند خون متعادل
بدن از قند خون، یا گلوکز، برای انرژی استفاده می‌کند. هنگامی که غذا می‌خورید، گلوکز توسط بسیاری از کربوهیدرات‌هایی که مصرف می‌کنید تولید می‌شود. گلوکز یا فورا مورد استفاده قرار می‌گیرد یا در سلول‌ها ذخیره می‌شود. انسولین به حفظ تعادل گلوکز موجود در خون کمک می‌کند.
انسولین گلوکز را از جریان خون به سلولهای سراسر بدن میبرد. سپس سلول‌ها از گلوکز برای تولید انرژی استفاده و مازاد آن را در کبد، عضلات و بافت چربی ذخیره می‌کنند.
افزایش یا کاهش گلوکز در خون مشکلات جدی را به دنبال دارد. این وضعیت علاوه بر دیابت، منجر به بروز بیماری قلبی، کلیوی، مشکل بینایی و عروق می‌شود.
۵. سلولهای سالم
سلول‌ها در تمام قسمت‌های بدن برای انجام وظیفه و سالم ماندن به انرژی نیاز دارند. انسولین گلوکز لازم را که سلول‌ها از آن برای تولید انرژی استفاده می‌کنند فراهم می‌کند.
بدون انسولین، گلوکز در جریان خون باقی می‌ماند که عوارض خطرناک مانند هایپرگلیسمی را به دنبال دارد.
انسولین در کنار گلوکز به اسیدهای آمینه کمک می‌کند وارد سلولهای بدن شوند که باعث تشکیل توده‌ی عضلانی می‌شود. انسولین به جذب الکترولیت‌هایی مثل پتاسیم توسط سلول‌ها نیز کمک می‌کند که باعث تنظیم میزان مایعات بدن می‌شود.
۶. در جریان خون
هنگامی که انسولین وارد جریان خون می‌شود، به سلولهای سراسر بدن (شامل سلولهای سیستم عصبی مرکزی و سیستم قلب و عروق) در جذب گلوکز کمک می‌کند. رساندن انسولین وظیفه‌ی سیستم گردش خون است.
تا زمانی که لوزالمعده انسولین کافی تولید کند و بدن بتواند استفاده‌ی مناسب از آن داشته باشد، میزان قند خون متعادل باقی می‌ماند.
تشکیل گلوکز در خون (هایپرگلیسمی) عوارضی مانند آسیب عصبی (نوروپاتی)، آسیب کلیوی و مشکلات بینایی را به دنبال دارد. از جمله علائم افزایش قند خون می‌توان به تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار اشاره کرد.
کاهش گلوکز خون (هایپوگلیسمی) باعث می‌شود احساس پریشانی، خستگی یا سردرگمی و گیجی داشته باشید. کاهش قند خون منجر به از دست دادن هوشیاری می‌شود.
۷. کنترل کتون
انسولین به سلول‌ها کمک می‌کند از گلوکز برای تولید انرژی استفاده کنند. اگر سلول‌ها نتوانند از گلوکز اضافه استفاده کنند، برای تولید انرژی شروع به سوزاندن چربی می‌کنند. این فرایند منجر به تولید خطرناک مواد شیمیایی به نام کتون می‌شود.
بدن سعی می‌کند کتون را از طریق ادرار دفع کند اما گاهی موفق نمی‌شود. این وضعیت منجر به بروز بیماری مرگباری به نام کتواسیدوز دیابتی (DKA) می‌شود. از جمله علائم آن می‌توان به شیرین شدن دهان، خشکی دهان، حالت تهوع و استفراغ اشاره کرد.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
