فیبرواسکن کبد و آزمایشات مربوط به آن

امروزه آزمایش‌های غیرتهاجمی برای تعیین شدت بیماری‌های کبد، یا به عبارت دیگر بافت همبند و زخم کبدی، به روش پذیرفته شده‌ای جهت مدیریت بیماری‌های مزمن کبد تبدیل شده است. بررسی میزان بافت همبند کبد اطلاعات مفیدی را درباره نتیجه درمان‌های احتمالی در اختیار پزشک قرار می‌دهد و بهترین طرح درمان براساس این اطلاعات تهیه می‌شود. فیبرواسکن پرکاربردترین دستگاه غیرتهاجمی است که برای اندازه‌گیری سختی (یا سفتی) کبد به کار برده می‌شود.

چنانچه دستگاه در شرایط بالینی صحیحی به کار برده شود، روش قابل اتکایی برای تعیین سیروز کبدی و رد احتمال فیبروز کبدی محسوب می‌شود، به ویژه اگر داده‌های آزمایشگاهی و بالینی نتایج تست فیبرواسکن را تایید کند.

فیبرواسکن بدون درد است، کمتر از ده دقیقه زمان می‌برد و نتایج آن آنی می باشد. این دستگاه ضرورت نمونه‌برداری از کبد را به نحو قابل توجهی کاهش داده است. دستگاه فیبرواسکن سرعت عبور امواج ارتعاشی از کبد را اندازه‌گیری می‌کند. هر چه کبد آسیب دیده‌تر یا سفت‌تر شود، امواج سریع‌تر از آن عبور می‌کند.

فیبرواسکن چیست؟

فیبرواسکن دستگاهی غیرتهاجمی است که سفتی یا سختی کبد را با استفاده از امواج اولتراسوند تعیین می‌کند. سختی کبد با اندازه‌گیری سرعت تولید موج روی پوست اندازه‌گیری می‌شود.

از آنجایی که بافت همبند (فیبروز) سخت‌تر از بافت سالم کبد است، درجه فیبروز کبدی را می‌توان با توجه به سختی کبد مشخص کرد. برای افزایش قابلیت اطمینان آزمایش حداقل ده نمونه قابل اطمینان با میزان موفقیت ۶۰ درصد و دامنه میان چارکی ≤۳۰% از داده میانه گرفته می‌شود که نتایج آن برحسب کیلوپاسکال (kPa) بیان می‌شود.

روش انجام تست فیبرواسکن

بیمار به پشت می‌خوابد، پزشک متخصص کبد پروب اولتراسوند را روی پوست بالای کبد قرار می‌دهد. هر بار که پروب موج ارتعاشی تولید می‌کند، بیمار ضربه ملایمی را حس می‌کند.

تست فیبرواسکن حدود ده دقیقه طول می‌کشد و کمترین ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. عموماً از بیمار خواسته می‌شود تا از حداقل دو ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورد، متخصص دستورات دقیق‌تر را قبل از آزمایش به بیمار اعلام می‌کند.

کاربردهای فیبرواسکن

فیبرواسکن در اصل برای ارزیابی شدت زخم کبد، یا به بیان دیگر مرحله بیماری، کاربرد دارد. تست فیبرواسکن برای ارزیابی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، برای مثال هپاتیت سی مزمن، هپاتیت بی مزمن، کبد چرب الکلی و کبد چرب به کار برده می‌شود. مفهوم اصلی که تفسیر نتایج اسکن بر آن مبتنی است این است که هر چه بافت همبند و فاسد شده بیشتر باشد، کبد سفت‌تر می‌شود. نتایج اسکن در موارد زیر کاربرد دارد:

• ارزیابی شدت آسیب کبدی
• نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری با استفاده از اندازه‌گیری‌های دوره‌ای
• اطلاع از پیش‌آگهی و مدیریت آتی بیماری، برای مثال تعیین روش درمان مناسب

تشخیص بیماری های کبد

روش‌های غیرتهاجمی دیگری از جمله تکانه نیروی تشعشعی آکوستیک (ARFI)، الاستوگرافی زمان واقعی (RT-E)، الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) و الاستوگرافی موج برشی (SWE) به همراه فیبرواسکن برای ارزیابی سختی کبد به کار برده می‌شوند.

این دستگاه‌ها نیز از خصوصیات فیزیکی کبد برای ارائه اطلاعاتی درباره بافت همبند کبد استفاده می‌کنند. در هر کلینیک به تناسب امکانات و تخصص‌ها یکی از این دستگاه‌ها به کار برده می‌شود.
علاوه بر این دستگاه‌ها که قابلیت اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی کبد را دارند، از گونه‌های متفاوتی از نشانگرهای زیستی یا بیومارکرها برای تعیین سیروز یا فیبروز پیشرفته استفاده می‌شود. شاخص نسبت آسپارات آمینوتراتسفراز به آلانین آمینوترانسفراز (AST/ALT) یا شاخص نسبت AST به پلاکت (APRI) ارائه می‌شود و با توجه به نتایج آزمایش خون نیز قابل محاسبه است. الگوریتم‌هایی نیز مانند فیبروتست وجود دارد که کاربرد گسترده‌ای ندارند. استفاده از ترکیبی از این آزمایش‌ها، به ویژه در صورت جامع نبودن یک آزمایش به تنهایی، نتایج متقنی را به دست می‌دهد.

با استفاده از فیبرواسکن می توان کبد را مورد بررسی قرار داده و بیش تر بیماری های کبدی را به وسیله آن تشخیص داد. در ذیل به مواردی اشاره می نماییم که ممکن است موجب نشان دادن سطح بالای سختی کبد باشند:

• التهاب کبد (برای مثال هپاتیت فعال)
• کلستاز (برای مثال انسداد مجاری صفراوی)
•  وجود توده‌های زخم داخل کبد (برای مثال تومور)
• گرفتگی کبد (ازکارافتادن قلب)

دقت فیبرواسکن

فیبرواسکن دقیق ترین روش تشخیص بیماری های کبدی می باشد. اما در این بین عواملی وجود دارند که می تواند تشخیص این بیماری ها را مشکل نماین. در ذیل به برخی از این عوامل به اختصار اشاره می نماییم:

• چاقی (BMI >30–۳۵ kg/m2)
• سن بالا
• آسیت یا آب آوردن شکم
• ابتلا به سندرم‌ها متابولیک (دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، پهن شدن دور کمر)

موارد فوق به این دلیل صحت فیبرواسکن را کاهش می‌دهند که روش‌های مبتنی بر اولتراسوند برای ارائه نتایجی مطمئن به تصویرسازی مناسبی از کبد نیاز دارند. اما تمامی اشکالات ذکر شده در دستگاه جدید فیبرواسکن حذف گردیده و این عوامل روی عملکرد روش‌های جدید تاثیر منفی ندارند.

دستگاه فیبرواسکن هیچ منع استفاده قطعی ندارد، البته آب آوردن شکم از انتشار امواج ارتعاشی جلوگیری می‌کند و دقت آزمایش را کاهش می‌دهد. پزشک متخصص کبد توصیه می‌کند که این آزمایش در دوران بارداری و بر روی بیماران دارای ضربان‌ساز قلب (پیس میکر) انجام نشود.

قیمت فیبرواسکن

فیبرواسکن همانند هر نوع عملیات پزشکی دیگری نیازمند دقت و مهارت بالایی می باشد. لذا شایسته است به منظور تشخیص و درمان بیماری های کبد به متخصص گوارش و کبد مراجعه نمایید.

هزینه فیبرواسکن به دستمزد پزشک، دستگاه و تجهیزات مورد استفاده، محل انجام پذیری اسکن و … بستگی دارد.  در نهایت برآورد هزینه فیبرواسکن بر عهده پزشک متخصص بوده و در جلسات درمانی اعلام می شود. هزینه این روش‌ جدا از هزینه درمان دریافت می‌شود و تحت پوشش بیمه‌های تکمیلی می باشد.

نتیجه گیری

فیبرواسکن یکی از روش های بسیار دقیق برای تشخیص بیماری های کبد می باشد. این روش تشخیصی توسط پزشک متخصص کبد و در کلینیک های معتبر انجام می پذیرد.

آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 انگلستان، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.

آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404