سرطان یکی از مرگبارترین و ترسناک‌ترین بیماری‌ها در جهان است. اگرچه تشخیص این بیماری در اغلب موارد بیمار را غافلگیر می‌کند اما توجه داشتن به برخی از نشانه‌های اولیه امکان تشخیص زودهنگام را فراهم می‌کند. بیشتر سرطان‌ها وقتی در مراحل اولیه تشخیص داده شوند قابل درمان هستند، بنابراین لازم است همواره نسبت به این نشانه‌ها هوشیار بود و از نادیده گرفتن آنها خودداری کرد.
در عصر جدید هم به همین منوال است، ترس از سرطان و کلمه ی سرطان برای مردم ناخوشایند است و نیز تجربیات تلخ گذشته های دور باعث شده تا باورهای غلط بسیاری در مورد آن همچنان ادامه داشته باشد. ولی مردم باید بدانند در حال حاضر با تلاش متخصصان و سال ها آزمایش های ایشان، راه های مختلفی برای درمان سرطان کشف شده است که می تواند بیماری را کنترل و حتی در درمان سرطان بسیار موثرباشد.
از زمان تولد انسان تا به امروز، بشر بنا به دلایلی مختلفی گرفتار انواع بیماری ها بوده است. بعضی ازاین بیماری ها ارثی بوده و بعضی هم به مرور زمان انسان را گرفتار کرده اند. از جمله ی این بیماری ها سرطان است، سرطان از چالش برانگیز ترین بیماری ها در طول زندگی بشر تا به امروز بوده است. بر اساس آخرین بررسی‌های آماری و اپیدمیولوژیک در ایران بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی و حوادث، سومین عامل مرگ انواع سرطان هاست.در گذشته راه درمانی قابل اطمینانی برای این بیماری وجود نداشته است.
همچنین راه های تشخیص آن هم خیلی سخت بود (به ویژه در کشور ما که علم پزشکی پیشرفت آنچنانی نداشته است). به همین دلیل با امکانات محدود آن دوره ، زمان زیادی طول می کشید تا این بیماری تشخیص داده شود و پزشکان نمی توانستند کار زیادی برای بیمار انجام دهند و اکثر بیماران جان خود را از دست می دادند.در عصر جدید هم به همین منوال است، ترس از سرطان و کلمه ی سرطان برای مردم ناخوشایند است و نیز تجربیات تلخ گذشته های دور باعث شده تا باورهای غلط بسیاری در مورد آن همچنان ادامه داشته باشد.
ولی مردم باید بدانند در حال حاضر با تلاش متخصصان و سال ها آزمایش های ایشان، راه های مختلفی برای درمان سرطان کشف شده است که می تواند بیماری را کنترل و حتی در درمان سرطان بسیار موثر باشد ولی این راه حل ها زمانی موثر است و بهتر عمل می کند که سرطان هر چه زودتر شناسایی شود، در چنین مواقعی هست که احتمالا موفقیت و سرعت درمان بیماری به شدت افزایش می یابد. پس به جای ترسیدن از بیماری بهتر است به فکر شناسایی به موقع آن باشیم و برای این کار هر شش ماه یک بار چکاپ کامل کنیم تا اگر دچار آن هستم زودتر برای درمان و بهبود آن اقدام نماییم.
سرطان پوست و علل بوجود آمدن آن
سرطان می تواند قسمت های مختلف بدن را درگیر کند، پوست بدن هم از این موضوع مستثنی نیست، سوالی که این جا مطرح است این است که چه کسانی به سرطان پوست مبتلا می‌شوند؟ سرطان پوست به سن و سال ربطی ندارد مهمترین مسئله این است که بدانید بزرگترین عامل ایجاد سرطان پوست مواجهه ی با اشعه ی خورشید است.
همچنین عوامل محیطی زیانبار، پرتودرمانی و حتی ویژگی های وراثتی و ژنتیکی ممکن است در ابتلا به بیمار ی نقش داشته باشند. آفتاب گرفتن های طولانی و استفاده از دستگاه های برنزه کننده ی پوست هم می توانند به پوست آسیب برسانند. متخصصان پوست بر این باورند افرادی که به دلایل مختلفی همچون استفاده از داروها یا بیماری‌هایی مثل ایدز که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست قرار دارند.
هر چند ممکن است هر فردی به سرطان پوست مبتلا شود، بعضی از افراد به دلایل خاص تر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست هستند آن ها کسانی هستند که:
- رنگ پوستشان سفید است، موهای بور یا قرمز دارند یا دارای رنگ چشم آبی یا فندقی هستند.
- افرادی که تعداد زیادی خال های بزرگ و با اشکال نامنظم روی پوستشان دارند.
- یا کسانی که در خانواده ی خود فرد یا افرادی بود ه اند که به سرطان پوست گرفتار شده اند.
- به دلایل خاصی (شغل، شرایط اقلیمی و …)، مجبورند بیشتر در معرض آفتاب قرار بگیرند و پوستشان دچار آفتاب سوختگی شده است..
آزمایشگاه تخصصی کوثر با برخورداری از تجهیزات و پرسنل مجرب ، قادر به انجام خدمات نمونه گیری در منزل در مشهد می باشد.
نشانه های سرطان پوست
شناخت و آگاهی نسبت به نشانه هایسرطان پوست باعث می شود تا زودتر تشخیص داده شود پس لازم است با علائم هشدار دهنده ی آن آشنا شویم تا بدونیم هنگام بررسی پوست دنبال چه علائمی باشیم. متخصصان پوست توصیه می‌کنند که هر ماه پوست‌مان را وارسی کنید.
هنگام بررسی پوست باید تمام قسمت های پوست از فرق سر تا نوک انگشتان را در نظر بگیریم. برای تشخیص سرطان پوست در مرحله ی اول، در منزل به یک اتاق کاملا روشن می رویم و با استفاده از یک آینه ی قدی، آینه ی دستی، صندلی، سشوار و مداد، تمام سطح بدنمان را مورد معاینه و بررسی قرار می دهیم.
به این صورت که ابتدا لبها و دهان و گونه خود را با دقت بررسی می کنیم. باید دقت کنیم تمام سطح بدن را معاینه کرده باشیم و برای دیدن قسمت نهایی از بدن که قابل دسترسی نیستند می توانیم از آینه استفاده کنیم. به عنوان مثال برای دیدن پشت گوش از آینه دستی کمک می گیریم.مرحله بعدی مراجعه به پزشک است، پزشکان سرطان‌شناس یا در اصطلاح تخصصی، ” انکولوژیست‌ها، ” با معاینه ی پوست، سرطان را تشخیص می دهد. در بسیاری از موارد، معاینه ی ظاهری پوست برای تشخیص کافی است.
روش دیگری که پزشکان از آن برای تشخیص و بررسی ابتلا به سرطان پوست استفاده می کنند، نمونه‌برداری یا بیوپسی پوست است. در این روش با بی‌حسی موضعی ناحیه با موادی مانند لیدوکائین بخش کوچکی از تومور برداشته می‌شود و برای بررسی با میکروسکوپ در اختیار متخصص پاتولوژی (آسیب‌شناسی) قرار می‌گیرد. پاتولوژیست‌ها با توجه به ویژگی‌ها و مشخصات تومور به تشخیص وضعیت فرد کمک می‌کنند.
التهاب شاخی لب
مانند ضایعه قبلی التهاب شاخی لب نیز یک ضایعه پیش سرطانی است که معمولا در لب پایینی ظاهر می‌شود. در لبها، ضایعات پوسته دار، خشکی پایدار لب یا ترک لب ممکن است بروز کنند. علائمی‌که شیوع کمتری دارند شامل تورم لب، از بین رفتن مرز بین لب و پوست یا برجسته شدن خطوط لب هستند. التهاب شاخی لب، اگر درمان نشود ممکن است به سرطان مهاجم سلول سنگفرشی تبدیل شود.
شاخک پوستی
این ضایعه پوستی به شکل یک برامدگی مخروطی شکل است که از یک پایه قرمز رنگ در سطح پوست رو به خارج رشد می‌کند. این ضایعه از کراتین (همان ماده ی تشکیل دهنده ی ناخن) تشکیل شده است. شکل و اندازه ی این ضایعات بسیار متفاوت است اما بیشتر آنها چند میلیمتر هستند. بدخیمی‌سلول سنگفرشی پوست اغلب در پایه ی این ضایعات ایجاد می‌شود. این ضایعات در سفید پوستان مسنی که سابقه مواجهه زیاد با آفتاب را دارند دیده می‌شود.
سه نوع اصلی سرطان پوست وجود دارد:
1- سرطان سلول پایه‌ای: یکی از رایج‌ترین ، شایعترین و قابل درمان ترین نوع از سرطان‌های پوستی شناخته شده در انسان‌هاست، برای این که این بیماری به کندی پیشرفت می‌کند. در این نوع بیماری پوست بدخیم می‌شود. این نوع سرطان ، شکلهای مختلفی دارد، ممکن است به شکل یک ضایعه گرد باشد که رایج‌ترین نوع سرطان هم هست.
سفید رنگ و مروارید شکل و یا به صورت برامدگی پر از چربی باشد که اغلب عروق کوچکی هم در آن دیده می‌شود. این ضایعه بیشتر گوش ها، گردن یا صورت را گرفتار می کند. ممکن است ضایعات پوستی به شکل صاف، پوسته دار، صورتی یا قهوه ای باشند که در پشت تنه یا روی سینه ایجاد می‌شوند.
سرطان سلول پایه‌ای علائم و نشانه‌هایی دارد که مختصر به آن می پردازیم، در این نوع سرطان،
الف) برآمدگی‌های نیمه شفاف و درخشان صورتی و قرمز بروز می کند.
ب) زخم‌ها و برآمدگی‌های لبه‌داری در قسمت مرکزی مشاهده می شود که این ها از مرکز ضخیم و پوسته‌پوسته می شوند؛
پ) قسمت هایی از پوست که درد ندارند قرمز می شوند، و نیز پوسته‌پوسته شده یا می‌خارند؛
ت) روی پوست نواحی زرد، سفید یا مومی‌شکل ایجاد می شود که مثل زخم هستند.
2- کارسینوم سلول سنگفرشی: سهم افراد مبتلا به این بیماری 20 درصد است و بیشتر افرادی به این نوع سرطان پوستی مبتلا می شوند که سیستم ایمنی سرکوب شده دارند. در این بیماری سلولهای سنگفرشی پوست بدخیم می‌شوند. و به شکل برآمدگی نرم، قرمز رنگ و پوسته داری است می تواند رشد کند و احتمال دارد خونریزی یا ترشح داشته باشد و یا به صورت یک زخم بروز کند که خوب نمی‌شود.
خیلی وقت ها در بینی، پیشانی، گوشها، لب تحتانی و مناطقی از بدن که بیشتر در معرض شاعه ی آفتاب هستند ایجاد می‌شود، و اگر زود تشخیص داده شود به خوبی درمان پذیر است. اما اگر پیشرفت کرده باشد درمان آن به میزان پیشرفت بیماری بستگی دارد.
از نشانه و علامت های کارسینوم سلول سنگفرشی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) نقطه و تکه‌های قرمز روی پوست به وجود می آورند که نا محدود است و به آسانی خونریزی می‌کنند.
ب) روی بدن زخم‌های سربازی وجود دارد که چندین هفته روی بدن باقی می‌مانند؛
پ) روی پوست، برجسته می شود و به شکل گوشت اضافی باقی می ماند که مرکز آن هم ضخیم است؛
ت) این برآمدگی و گوشت اضافه شبیه زگیل است.
3- ملانوما: ملانوما نوع دیگری از سرطان پوست است که معمولا از یک خال شروع می‌شود. این نوع بیماری سرطان زیاد شایع نیست اما خطرناک ترین نوع آن است و می‌تواند کشنده باشد.در هر قسمت از بدن می تواند رشد کند. در خانم ها بیشتر پاها را دچار می کند و در آقایان تنه (قفسه سینه و پشت) شایعترین محل است. گردن و صورت دیگر محل‌های رایج برای شروع ملانوم است. ملانوما مانند سرطان سنگ فرش و پایه ای در مراحل اول شناسایی قابل درمان است.
توجه داشته باشید اگر قسمتی از خال ها یا لکه های روی بدنتان از لحاظه شکل، اندازه و رنگ تغییر شکل پیدا کرد، یا در قسمت هایی مختلف آن رنگ خال سیاه یا قهوای شد یا تکه ای آبی، قرمز یا صورتی شده شما به سرطان از نوع ملانوما گرفتار شده اید. همچنین اگر اندازه ی خال روی بدنتان از اندازه ی نرمال آن کمی بزرگتر شده باشد یا خارش، ترشح یا خونریزی دارد حتما به پزشک مراجعه کنید. بعضی خالها معروف به خالهای دیسپلاستیک ، یک مرحله قبل از وقوع سرطان به وجود می‌آیند.
سرطان مارکل سِل (Merkel cell) :لنفوم پوستی، فیبروکسانتومای بی‌قاعده (fibroxanthoma)و درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma) انواع دیگر سرطان ها ی پوست هستند که خوشبختانه شیوع کمتری دارند، پزشکان متخصص در این زمینه، انواع مختلف سرطان پوست را از هم جدا می کنند که این ها چه از لحاظ پیدایش و شکل‌گیری و چه از نظر درمان، با همدیگر فرق داشته و هر کدام درمان مخصوص خود را دارند
علائم سرطان ملانوما
عدم تقارن
در حالت طبیعی، خالها به‌صورت متقارن هستند و اگر از وسط به دو قسمت مساوی تقسیم شود، باید هر دو قسمت تقسیم شده به یک اندازه و شکل باشند. در طول زمان، خالها ممکن است دچار تغییراتی شوند و دیگر آن دو قسمت تقسیم شده هم‌اندازه و یک‌شکل نباشند که این، حاکی از سرطان ملانوما است.
اندازه
مدادهایی هستند که ته آن‌های یک پاک‌کن قرار دارد. اگر قطر خال از قطر این پاک‌کن کوچک‌تر باشد، می‌تواند مشکوک به سرطان پوستی باشد. قطر خال‌هایی که سرطانی هستند، بیشتر از 6 میلیمتر هستند.
حاشیهٔ خال
خالهای سرطانی را از جایی می‌توان تشخیص داد که لبه خالها ناهموار و ناصاف باشند و حاشیه آنها نیز برجسته یا سوراخ می‌باشد.
افزایش تعداد یا اندازه خالها
از دیگر علائم سرطان، می‌توان به تغییر اندازه و همچنین رنگ خالهای قدیمی و به‌وجودآمدن خالهای جدید اشاره کرد.
تغییر رنگ
اگر خالها رنگشان تغییر کرده و از رنگ قهوه‌ای به هر یک از رنگ‌های آبی، سیاه، سفید و قهوه‌ای متمایل به زرد، تغییر رنگ دهند، می‌توان گفت این نوع خال از نوع خال سرطانی است. خالهای طبیعی معمولاً قهوه‌ای‌رنگ هستند، اما خالهای اگر تغییر رنگ دهند و رنگ‌هایی مانند: سفید، آبی، سیاه، قرمز، قهوه‌ای متمایل به زرد شوند، نشان از خال سرطانی است.
نحوه تشخیص سرطان ملانوما
جامعه پزشکی یک روش ABCDE برای شناسایی علائم اولیه ملانوما که خطرناک ترین نوع سرطان پوست بوده اعلام کرده‌است.
روش ABCED:
معمولا لکه‌های قهوه‌ای علائم و خالهای بی‌ضرری هستند اما در صورتی که نشانه‌های زیر را داشته باشند مشکوک به سرطان ملانوما هستند. نشانه‌هایی از قبیل:
عدم تقارن: اگر دو نیمه خال با یکدیگر تقارن نداشته باشند می‌توانند نشانه‌های اولیه ملانوما باشد.
قطر خال: قطر خالهای عادی و بی‌ضرر کوچک‌تر از خالهای مضر هستند. قطر خالهای خطرناک معمولا 6 میلیمتر است.
تغییر و تحول در خال: اگر یک خال شروع به تغییر و تکامل کند می‌تواند عامل هشدار باشد. تغییرات ممکن است شامل شکل و رنگ باشد و یا دچار خونریزی، خارش و پوسته پوسته شود.
مرز لکه‌ها: لبه‌های یک خال بی‌ضرر، یکنواخت و صاف است. اگر خال دارای لبه‌های ناهموار باشد، نشانه اولیه سرطان ملانوما است. مرز خالها ممکن است که پوسته و پوسته یا شکاف خورده باشد.
خالهای نرمال:
خال معمولی معمولا قهوه ای، قهوه ای مایل به زرد یا سیاه رنگ است و می تواند صاف یا برجسته، گرد یا بیضی باشد. خال معمولا 6 میلیمتر (حدود 1/4 اینچ) (در حدود یک پاک کن مداد) است. برخی خالها می تواند هنگام تولد وجود داشته باشد ولی اغلب در دوران کودکی یا بزرگسالی ظاهر می شوند. خال های جدیدی که در طی زندگی ظاهر می شوند باید توسط پزشک بررسی شود.هنگامیکه یک خال ایجاد می شود، معمولا در طول سال ها به همان اندازه، شکل و رنگ باقی می ماند. ممکن است در نهایت بعضی خالها از بین بروند.
اکثر مردم خال دارند و تقریبا همه خالها بی ضرر هستند. اما مهم است که تغییرات در یک خال مانند اندازه، شکل و رنگ آن را تشخیص دهیم زیرا می تواند نشان دهنده ملانوم در حال توسعه باشد.
خالها چه زمانی مشکل‌ساز هستند؟
خال معمولی یک ضایعه خوش‌خیم است و تنها تعداد بسیار کمی از آنها بدخیم می‌شوند. اما خالهای غیرمعمولی با گذشت زمان می‌توانند به‌نوعی سرطان پوست به نام ملانوما تبدیل شوند. خالهای معمولی ممکن است صاف یا برجسته باشند و یا ممکن است در ابتدا مسطح باشند و به‌مرورزمان برجسته شوند. اما در حالت طبیعی حتی سطح خالهای برجسته هم صاف است. خالهای معمولی گرد یا بیضی‌شکل هستند و اندازهٔ کوچکی دارند (کوچک‌تر از ته یک مداد). بیشتر این خالها در اوایل بلوغ و جوانی شکل می‌گیرند و تشکیل خال طبیعی در افراد بالغ غیرمعمول است.
خال غیرمعمولی (دیسپلاستیک)
این خالها سرطانی نیستند اما می‌توانند تبدیل به سرطان شوند. این خالها می‌توانند در نواحی از بدن که با آفتاب مواجهه دارند و یا در نواحی دیگر بدن تشکیل شوند. این خالها بزرگتر هستند (عرض حدود یک‌چهارم اینچ معادل 6 میلیمتر یا کمتر). همچنین بیشتر شکل نامنظم دارند و حاشیه آنها نامنظم است یا حالت محو شده دارد. این خالها ممکن است صاف یا برجسته باشند و سطح آنها نیز ممکن است ناصاف یا صاف باشد. رنگ این خالها ممکن است یکدست نباشد و مخلوطی از چند رنگ مثلاً صورتی، قرمز، برنزه یا قهوه‌ای باشد.
راه های پیشگیری از سرطان پوست
قطعا بسیاری از سرطان ها با دوری از محرک های ایجاد کننده قابل پیشگیری هستند. برای این که به سرطان پوست مبتلا نشویم باید کمتر در معرض اشعه‌های فرابنفش نور خورشید قرار بگیریم به ویژه در ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر که اشعه‌های خورشید در شدیدترین حالت ممکن می تابد.
هنگامی که می خواهیم از خانه خارج شویم از کرم های ضد آفتاب استفاده کنیم و همچنین از کلاه های لبه دار استفاده کنیم. زمانی هم که قرار است به مدت طولانی زیر آفتاب بمانیم حتما از چتر استفاده کنیم. تعجب نکنید استفاده از چتر فقط برای روز های بارانی و برفی نیست، اتفاقا در روز های آفتابی بیشترین فایده را برای ما دارد.
چه کسانی به سرطان پوست مبتلا می‌شوند و چرا؟
مواجهه با آفتاب بزرگترین عامل ایجاد سرطان پوست است اما در افرادی که به میزان معمول با آفتاب مواجهه داشته و دچار سرطان پوست می‌شوند چطور؟
مواجهه با عوامل محیطی زیانبار، پرتودرمانی و حتی ویژگی های وراثتی و ژنتیکی ممکن است در ابتلا به بیمار ی نقش داشته باشند. حتی آفتاب گرفتن های طولانی و استفاده از دستگاههای برنزه کننده پوست نیز موجب آسیب به پوست می‌شود. اگر چه هر فردی ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود ولی این افراد در معرض خطر بیشتری هستند:
- افرادی که پوست سفید دارند یا رنگ چشم آنها روشن است.
- افرادی که تعداد زیادی خالهای بزرگ و با اشکال نامنظم دارند.
- افرادی که در خانواده آنها فرد یا افرادی سابقه ی سرطان پوست داشته اند.
- سابقه مواجهه طولانی با نور شدید آفتاب یا سابقه آفتاب سوختگی شدید دارند.
- زندگی در مکانهایی که ارتفاع زیاد دارند و بیشتر سال تابش آفتاب دارند.
- افرادی که به علتی پرتو درمانی شده اند.
راه های تشخیص و درمان سرطان پوست چگونه است؟
تشخیص به هنگام سرطان، امید به زندگی را در مبتلایان به آن افزایش می دهد، برای درمان سرطان پوست اول باید نوع آن تشخیص داده شود و بعد پزشک متخصص با در نظر گرفتن نوع بیماری درمان آن را شروع می کند. تنها راه تشخیص انواع سرطان پوست استفاده از نمونه ی بافتی (بیوپسی) است؛ بعد از این کار متخصص پاتولوژیست با میکروسکوپ‌های قوی نمونه را مشاهده و بررسی می‌کند و با توجه به شکل سلول‌ها و برخی نکات دیگر نوع سرطان پوست و بدخیم یا خوش‌خیم بودن آن را مشخص می کند.
پس از آن که نوع سرطان پوست مشخص شد درمان این بیماری شروع می شود؛ از مهم ترین درمان های سرطان پوست عمل‌های جراحی است که با برداشتن توده‌ی ایجاد شده انجام می شود؛ گاهی هم روش‌هایی مثل پرتودرمانی و مصرف داروهای موضعی مانند فلوروراسیل برای درمان این بیماری به کار می رود. در بین درمان سرطان های پوستی، درمان سرطان ملانوم نسبت به دیگر سرطان ها کمی پیچیده و سخت تر است و امکان دارد پزشک معالج برای درمان آن ترکیبی از روش‌های عمل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و درمان موضعی را به کار بگیرد.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
