زخم بستر ، معضلی که به سرعت ایجاد و به سختی درمان میشود

زخم بستر یا بد سور Bedsore یا زخم فشاری  ضایعه­ای است که در پوست و بافت­های زیر پوستی و بر اثر فشار ممتد و طولانی مدت بر پوست ایجاد می­ شود. زخم بستر اغلب در نقاطی از بدن ایجاد می­ شود که پوست روی یک برجستگی استخوانی قرار گرفته و در بین آنها عضله ای وجود ندارد مانند پاشنه و بین باسن ها.

زخم بستر می تواند در افرادی ایجاد شود که مدت زمان طولانی را در یک موقعیت می گذرانند و توانایی تغییر وضعیت خود را ندارند به عنوان مثال کسانی که به دلیل فلج شدن، بیماری، سالخوردگی یا ضعف، توانایی جابجا شدن ندارند. زخم بستر به سرعت ایجاد می­شود و درمان آن مشکل است.

علت ایجاد زخم بستر چیست؟

علت زخم بستر این هست که به علت فشرده شدن مکرر پوست بین برجستگی استخوانی زیرین از یک طرف و سطح بستر از طرف دیگر، مویرگ­های نغذیه کننده پوست مسدود می­شوند. تا وقتی فشار از آن ناحیه برطرف نشده، این مویرگ­ها بسته می­مانند. یک انسان سالم در طول خواب به طور غیر ارادی جابجا می شود و باعث می­شود محل­هایی از پوست که تحت فشار قرار می­گیرند به طور مرتب تغییر کنند و به این ترتیب به همه قسمت­های زیر پوست بدن خون بی­رسد. اما در یک فرد بیمار این فرایند شکل نمی­گیرد.

مکانیسم دیگر این است که در حین مراقبت از یک بیمار در بسیاری اوقات پرستار بیمار، بیمار را به روی بستر یا ملحفه میکشد. این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب میزند. گاهی هم بر اثر نیروهایی که در دو جهت مختلف به پوست و استخوان وارد می­شوند آسیب ایجاد می­شود. بطور مثال بیماری که در روی تخت خوابیده اگر پشت تخت در زیر سر بیمار بالاتر باشد بیمار به سمت پایین تخت سر می­خورد. در این حال پوست زیر باسن به علت اصطکاک با ملحفه ثابت مانده ولی استخوان خاجی و دنبالچه به علت وزن بیمار به سمت پایین تخت حرکت می­کنند. این مکانیسم موجب کشیده شدن عروق زیر پوستی و اسیب به خونرسانی پوست می­شود.

1: پوست قرمز به نظر می رسد، ممکن است گرم تر از حالت معمول حس شود و همچنین ممکن است خارش داشته باشد.

2: یک زخم فرورفته به رنگ قرمز تشکیل می­شود و همچنین ممکن است در پوست تاول به وجود بیاید.

3: ظاهری شبیه دهانه ، به دلیل آسیب بافت زیر سطح پوست ایجاد می شود، زخم گود می­شود و چربی زیر پوست نمایان می­شود.

4: آسیب شدید به پوست و بافت که احتمالاً با عفونت همراه است وارد می­شود. ماهیچه ها ، استخوان ها و تاندون ها ممکن است قابل مشاهده باشد.

درمان زخم بستر

زخم های بستر در صورتی که زود تشخیص داده شوند و در مراحل یک یا دو باشند با درمان مناسب می­توانند در عرض چند هفته بهبود یابند ولی درمان مراحل سوم و چهارم مشکل تر است.

مراحل درمان زخم بستر

کم کردن فشار

اولین قدم در درمان زخم بستر حذف فشار ممتدی است که موجب تشکیل زخم شده است. برای این منظور این اقدامات زیر را انجام می­شود:

1: جابجایی مکرر بیمار

بیمار باید به کمک پرستار یا سایر بستگان مرتبا تغییر وضعیت داده شود و همچنین در وضعیت مناسب قرار گیرد. کسی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت یک بار و کسی که در روی صندلی چرخدار می­نشیند باید هر ۱۵ دقیقه وضعیت خود را تغییر دهد. همچنین می توان از تجهیزات کمک حرکتی برای جابه جا کردن بیمار بدون فشار زیاد استفاده کرد.

2: سطوح حمایت کننده

استفاده از بالشت یا بالشتک­های حاوی آب یا هوا می­تواند به بیمار کمک کند تا فشار زیادی به محل زخم وارد نشود و همچنین در وضعیت مناسب قرار بگیرد.

3: خارج کردن بافت آسیب دیده و مرده زخم بستر

برای اینکه بافت­ها بهبود یابند ابتدا باید بافت های مرده از بدن خارج شوند. برای این منظور از روش های متفاوتی استفاده میشود که عبارتند از:

• عمل جراحی و خارج کردن بافت آسیب دیده از بدن
• وسایل شستشو تحت فشار یا استفاده از پانسمان­های خاص که موجب کنده شدن بافت­های مرده از زخم می­شوند.
• استفاده از مواد شیمایی مخصوص که مانند آنزیم عمل کرده و بافت مرده را در خود حل می­کنند.

4: تمیز کردن و پانسمان مرتب زخم

برای جلوگیری از عفونت باید زخم را مرتبا تمیز نگه داشت. زخم مرحله یک را میتوان با آب تمیز و صابون ملایم به طور مرتب شستشو داد ولی وقتی زخم ایجاد شده است شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود. پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و جلوگیری از ورود میکروب به آن می­شود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل و فوم وجود دارند.

همچنین برای کاهش درد به بیمار داروهایی داده می­شود و در صورت عفونی بودن به بیمار آنتی بیوتیک داده می­ شود.

5: درمان جراحی

گاهی اوقات زخم بستر به حدی شدید شده و رشد می­کند که منطقه وسیعی از پوست از بین رفته و بافت های زیرین آن مانند استخوان و تاندون­ها بدون حفاظ می­مانند. در این موارد ممکن است بدن نتواند بافت جدیدی را بر روی استخوان یا تاندون و بصورت جایگزین پوست بسازد. این بیماران معمولا نیاز به عمل جراحی دارند. در این اعمال جراحی بافت های مرده و عفونی کاملا خارج شده و سپس با استفاده از روش­های جراحی ترمیمی از پوست قسمتهای دیگر بیمار استفاده شده و روی استخوان یا تاندون ها پوشانده می­شود.

چگونه از ایجاد زخم پیشگیری کنیم

پیشگیری از ایجاد زخم فشاری آسانتر و موثرتر از درمان آن است. موثرترین روش در پیشگیری از ایجاد زخم بستر تغییر وضعیت دادن مکرر بیمار است. این تغییر وضعیت دادن باید بصورت مکرر و مرتب باشد.

در حین تغییر وضعیت باید بدن را در وضعیت هایی قرار داد تا قسمت هایی که بیشتر در معرض زخم فشاری هستند تحت فشار کمتری قرار گیرند.پوست باید مرتبا تمیز شود. وضعیت تغذیه بیمار هم باید خوب باشد.تشک­های مواج می­توانند مانع ایجاد زخم بستر شوند.