بیماری اسکلرودرمی چیست و علائم راه درمان چگونه است – قسمت دوم

در قسمت اول به توضیح بیماری اسکلرودرمی پرداختیم وعلائم این بیماری و انواع آن را توضیح دادیم. در ادامه به روش های درمانی این بیماری می پردازیم.

درمان‌ اسکلرودرمی

هیچ درمان قطعی‌ای برای اسکلرودرمی وجود ندارد و ازآنجاکه علائم و روند بیماری در افراد مختلف متفاوت است، روش‌های درمانی به نوع و شدت بیماری فرد بستگی دارد. پژوهش‌ها نشان داده است که هیچ درمانی وجود ندارد که بتواند بیماری را به‌طور کلی برطرف کند. بنابراین تنها روند درمانی مؤثر، هدف قرار دادن اندام‌های خاص آسیب‌دیده پیش از آن است که دچار آسیب‌های برگشت‌ناپذیری شوند.

بیماری اسکلرودرمی می‌تواند بر اندام‌های فراوانی در بدن اثر بگذارد. بنابراین عجیب نیست که چندین پزشک در مراقبت از بیمار درگیر باشند. اگر بیماری به دستگاه گوارش بیمار رسیده و گسترش پیدا کرده باشد، ممکن است که پزشک مهارکننده‌های پروتون پمپ (proton pump inhibitors، PPIs) را برای درمان سوزش سردل تجویز کند. بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors) که داروی فشار خون است، برای آسیب و نارسایی کلیه‌ی مرتبط با اسکلرودرمی تجویز می‌شود. داروهای ضدالتهابی مانند گلوکوکورتیکوئیدها نیز (glucocorticoids) برای کاهش درد و ضعف عضلانی تجویز می‌شوند. برای بیمارانی که دچار آسیب ریوی هستند، به‌منظور کاهش صدمه به بافت ریه داروهایی مانند سیکلوفسفامید (cyclophosphamide) و مایکوفنولات (mycophenolate) تجویز می‌شود. از داروهای مشابه پروستاسیکلین (prostacyclin) و آنتاگونیست‌‌های گیرنده‌ی اندوتلین (endothelin receptor antagonists) برای درمان فشار خون بالا در عروق خونی ریه‌ها استفاده می‌شود.

به‌طور معمول از درمان سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی (Immunosuppressive) که موجب پایین آمدن فعالیت سیستم ایمنی بدن می‌شود، برای کاهش علائم اسکلرودرمی استفاده می‌شود. کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) نیز تجویز می‌شوند، ولی پژوهشگران عقیده دارند که این داروها می‌توانند در درمان بیماری های پوستی اسکلرودرمی فعال خطرناک باشند، زیرا این انواع داروها با عوارضی جدی مانند بیماری های کلیوی مرتبط هستند.

۶ درمان طبیعی برای اسکلرودرمی

گرچه برنامه‌ی درمانی یکسانی برای تمام بیماران مبتلابه اسکلرودرمی وجود ندارد، ولی بعضی از درمان‌های طبیعی می‌تواند به کاهش آسیب به اندام‌های درگیر کمک کند. پژوهشگران نشان داده‌اند که توجه به تغذیه، درد، عوارض و مشکلات اسکلتی‌-عضلانی و جنبه‌های عاطفی این بیماری (مانند کناره‌گیری اجتماعی، ترس و افسردگی) برای بیماران مفید است. درادامه، بعضی از راه‌های تسکین علائم احساسی و جسمی اسکلرودرمی به شیوه‌ای طبیعی را ارائه می‌دهیم:

۱. فیزیوتراپی

فیزیوتراپی برای بیمارانی مفید است که مفاصل آنها سفت و دردناک شده است. درمان‌های معمول فیزیوتراپی برای جلوگیری از کاهش حرکت مفاصل مفید است. کاهش حرکت مفاصل زمانی رخ می‌دهد که جریان خون کاهش می‌یابد و پوست بیمار سفت می‌شود. تمرین‌هایی که موجب افزایش دامنه‌ی حرکت‌ها می‌شود شامل کشیدن انگشت‌ها، دست‌ها، مچ دست و شانه‌ها است. کشیدن انگشت‌ها و دست‌ها نیز در زمان کار کردن با بیماران اسکلرودرمی مهم است. تمرین‌هایی مانند فشردن بتونه یا برنج موجب بهبود قدرت پنجه می‌شود.

به‌علاوه فیزیوتراپی موجب می‌شود که بیماران مبتلا‌به اسکلرودرمی فعالیت‌های روزانه را به‌شکلی انجام دهند که موجب وارد آمدن فشار به مفاصل نشود. معمولا بیماران برنامه‌ی حرکت کششی خود را در خانه انجام می‌دهند تا مفاصل آنها سفت نشود. برای جلوگیری از کاهش دامنه‌ی حرکت‌ها و کوتاه‌شدگی عضلات از اسپلینت (splint یا آتل، وسیله‌ای که برای حمایت از یک عضو یا بی‌حرکت کردن یک مفصل به‌کار می‌رود) نیز استفاده می‌شود. این زمانی است که عضلات، تاندون‌ها یا بافت، سخت می‌شوند و موجب می‌شوند که مفاصل سفت شوند یا تغییر شکل دهند.

۲. کاهش درد با ورزش

بررسی‌ها نشان داده است که ۶۰ تا ۸۳ درصد از بیماران مبتلابه اسکلرودرمی با دردی مواجه هستند که موجب کاهش عملکرد فیزیکی و اجتماعی آنها می‌شود. درد ناشی از اسکلرودرمی متفاوت است و بخش‌های متفاوتی از بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و شدت‌های گوناگونی دارد. بنابراین ابزار یکسانی برای مدیریت و کنترل درد وجود ندارد که برای همه مؤثر باشد.

اگر می‌توانید در فعالیت‌های فیزیکی شرکت کنید، این فعالیت‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا با کاهش تنش عضلانی، بهبود گردش خون و کشش و تقویت مفاصل، درد را کاهش دهید. شما می‌توانید هر یک از ورزش‌های کم‌برخوردی (low-impact) مانند شنا، ایروبیک در آب، پیاده روی، دوچرخه سواری، استفاده از الپتیکال (یا اسکی فضایی) و یوگا را که برای شما مناسب است، امتحان کنید.

پیش از استفاده از ورزش به‌عنوان درمانی طبیعی برای درد مفاصل، ابتدا باید با پزشک یا فیزیوتراپیست درمورد محدودیت‌ها و بهترین روش‌های مناسب برای بدن خود صحبت کنید. پژوهش اخیری که در مجله‌ی پزشکیِ ناتوانی و توانبخشی (Disability and Rehabilitation) منتشر شده نشان داده است که تقریبا نیمی از بیماران مبتلابه هر دو نوع اسکلرودرمی محدود و پراکنده با انجام پیاده روی ورزش می‌کنند. ولی بیماران باید در طیف وسیعی از فعالیت‌های ورزشی شرکت کنند.

۳. مرطوب کردن پوست

بیماران مبتلابه اسکلرودرمی پوست خشک، سفت و ضخیمی دارند، بنابراین مرطوب کردن پوست برای آنها مفید است. به‌محض بیرون آمدن از حمام کل بدن را مرطوب کنید. مرطوب‌کننده‌های طبیعی مانند روغن نارگیل، روغن زیتون یا روغن بادام گزینه‌های بسیار خوبی هستند. به‌عنوان عامل خنک‌کننده، روغن‌های اسانسی دارای مِنتول (menthol، الکلی ۱۰ کربنی که از روغن نعناع استخراج می‌شود و به‌عنوان چاشنی و ماده‌ی معطر استفاده می‌شود) برای کاهش التهاب، کاهش خارش و تسکین درد مفید هستند. می‌توانید ۱ تا ۲ قطره روغن نعناع را با یک‌دوم قاشق چای‌خوری روغن نارگیل مخلوط کنید. از این ترکیب به‌صورت موضعی در محل موردنظر استفاده کنید. ابتدا این ترکیب را روی قسمت کوچکی از پوست امتحان کنید تا اطمینان پیدا کنید که نعناع موجب تحریک پوست شما نمی‌شود و سپس می‌توانید از آن در بخش بزرگ‌تری از پوست خود استفاده کنید.

بسیار مهم است که از صابون‌ها، شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های خانگی قوی که حاوی موادشیمیایی خطرناک هستند و می‌توانند علائم بیماری را بدتر کنند، پرهیز کنید. حمام بسیار داغ و قرار گرفتن درمعرض نور خورشید برای مدت طولانی نیز می‌تواند موجب خشکی پوست شود. در ماه‌های زمستان نیز استفاده از دستگاه‌های بخور و رطوبت‌ساز بسیار مفید است.

۴. حذف محرک‌ها و مصرف غذاهای شفابخش

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد بیماران مبتلابه اسکلرودرمی درمعرض خطر سوءتغذیه قراردارند و در ۵ تا ۱۰ درصد بیماران، علت اصلی مرگ، بیماری های گوارشی است. بنابراین بیماران باید در بخشی از برنامه‌ی درمانی خود (که در آن پزشکان و درمانگرانی با تخصص‌های گوناگون مشارکت دارند) راه‌کارهای تغذیه‌ای را نیز (که موجب بهبود مشکلات گوارشی و کیفیت زندگی آنها می‌شود) لحاظ کنند.

ازآنجاکه اسکلرودرمی یک بیماری خودایمنی است، باید از مصرف هر غذای محرکی که موجب بروز پاسخ ایمنی و التهاب می‌شود، پرهیز کنید. بعضی از غذاها بیشتر موجب بدتر شدن شرایط دستگاه گوارشی می‌شوند که تحت‌تأثیر بیماری اسکلرودرمی قرار گرفته است. این غذاها شامل کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، مواد مصنوعی، غذاهای ادویه‌دار، الکل و کافئین هستند.

در افراد مبتلابه بیماری‌های خودایمنی، سوءجذب مواد مغذی و حساسیت‌های غذایی، معمول است. به‌همین‌دلیل استفاده از رژیم حذفی (elimination diet، رژیمی که برای درمان آلرژی‌های غذایی استفاده می‌شود و در آن ماده‌ی غذایی‌ای که موجب ایجاد علائم در بیمار می‌شود، حذف می‌شود.) به فرد کمک می‌کند که دقیقا مشخص کند کدام مواد غذایی موجب تحریک پاسخ ایمنی می‌شوند.

گام بعدی وارد کردن غذاهای شفابخش در رژیم غذایی است. بعضی از بهترین مواد غذایی که می‌توان برای بهبود شرایط بدن و درمان التهاب استفاده کرد، عبارت‌اند از:

• سبزیجات تازه، مانند مارچوبه، چغندر، کلم بروکلی، هویج، کرفس، خیار، سبزیجات دارای برگ سبز، قارچ و کدو؛
• انواع توت‌ها مانند زغال اخته، شاه توت، گوجی بری، تمشک و توت فرنگی؛
• ماهی‌های وحشی شامل ماهی سالمون، هالیبوت (نوعی ماهی پهن بزرگ) و ماهی خال مخالی (از مصرف صدف‌ها پرهیز کنید)؛
• گوشت‌های ارگانیک دام‌های تغذیه‌شده با علف مانند گوشت گاو، گاومیش، مرغ، بوقلمون، بره و تخم مرغ؛
• لبنیات ارگانیک و خام مانند شیر گاو A2 (شیری که تنها دارای پروتئین A2 است)، شیر بز، پنیر بز و کفیر؛
• چربی‌های سالم مانند آووکادو، روغن نارگیل، شیر نارگیل، کره‌ی گاوهای علف‌خوار (grass-fed butter، کره‌ای که از شیر گاوهایی تهیه شده که از علف تغذیه کرده‌اند، به‌جای اینکه با دانه‌های سویا و ذرت تغذیه شده باشند)، روغن زیتون و روغن بادام؛
• مغزها و دانه‌ها شامل بادام، گردوی آمریکایی، پسته، گردو، دانه چیا، تخم کتان، تخم کدوتنبل و کره‌ آجیل؛
• ادویه‌جات و گیاهان مانند ریحان، گشنیز، دارچین، زیره‌ سبز، سیر، زنجبیل، پونه، رزماری و زردچوبه.

۵. خوردن یا مصرف پروبیوتیک ها

پروبیوتیک‌ها در تسکین علائم اسکلرودرمی مؤثر هستند، زیرا به ترمیم روده و بافت‌ها کمک می‌کنند. با گذشت زمان پژوهش‌های بیشتری نشان می‌دهد که نشت روده‌ای (leaky gut، خروج ذرات، مواد زائد و باکتری‌ها ازطریق دیواره‌ی روده‌ی کوچک و نشت آنها به جریان خون، به‌دلیل آسیب‌دیدگی پوشش دیواره‌ی روده) می‌تواند عامل بیشتر مشکلات و بیماری‌های خودایمنی باشد. میکروبیوم (microbiome، میکروارگانیسم‌ها در محیطی خاص، ازجمله بدن یا بخشی از بدن) نقش مهمی در کنترل سیستم ایمنی ایفا می‌کند و موجب می‌شود که سیستم ایمنی بدن تعداد زیادی آنتی‌بادی تولید نکند. وقتی باکتری‌های مفیدی در روده داریم، این باکتری‌ها در بازیابی تعادل میان سلول‌های ایمنی ایجادکننده‌ی التهاب و ضدالتهاب مؤثر هستند.

پژوهش انجام‌شده در دانشگاه یوتا نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها به میزان چشمگیری رفلاکس معده و نفخ را در بیماران مبتلابه اسکلرودرمی بهبود می‌دهند. مشارکت‌کنندگان در این پژوهش پس از دو ماه مصرف روزانه‌ی پروبیوتیک‌ها شاهد نتایج قابل‌توجهی بودند.

مصرف مکمل پروبیوتیک یا خوردن غذاهای پروبیوتیک بهترین راه بازیابی تعادل باکتری‌ها در روده است. از بهترین غذاهای پروبیوتیک می‌توان کفیر، ماست، سبزیجات پرورده (مانند زیتون پرورده و گل کلم شور) و سرکه‌ سیب را نام برد.

۶. دریافت مشاوره یا پشتیبانی

پژوهش‌های فراوانی انجام شده که مشکلات بسیار زیاد پیشِ روی بیماران مبتلابه اسکلرودرمی را نشان می‌دهد. بیماران معمولا دچار پریشانی روانی شامل اضطراب، افسردگی و مشکلات تصویر بدن (body image، تصویر و تصوری که هر فرد از بدن خود دارد) می‌شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که حمایت بیماران دیگر، نخستین گام مؤثر برای کاهش علائم افسردگی است، زیرا بیماران با کسی که او نیز مشکلاتی شبیه مشکلات آنها را داشته است، بی‌پرده و راحت صحبت می‌کنند. گروه‌های حمایتی تلفنی یا اینترنتی رایج‌تر هستند و براساس پژوهش‌ها، بیماران در این گروه‌ها بیشتر از گروه‌های حضوری شرکت می‌کنند، زیرا این گروه‌ها انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و در آنها حریم خصوصی بیمار حفظ می‌شود.

تکنیک‌های رفتار درمانی شناختی (cognitive behavioral therapy) و برنامه‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی نیز برای بیماران اسکلرودرمی مؤثر و سودمند بوده است. این برنامه‌ها به بیماران کمک می‌کند تا با اضطراب ناشی از تعاملات اجتماعی و نگرانی‌های تصویر بدن مواجه شوند. اگر دچار بیماری اسکلرودرمی هستید، اطمینان داشته باشید که تنها نیستید و گروه‌های حمایتی فراوانی وجود دارد که به شما کمک می‌کنند تا با تغییرات فیزیکی ایجادشده کنار بیایید.

خلاصه‌ی مطالب مطرح‌شده درمورد بیماری اسکلرودرمی

• اسکلرودرمی یک بیماری خودایمنی بافت همبند است. درواقع نام اسکلرودرمی به‌معنی «پوست سخت» است و این بیماری موجب رشد غیرطبیعی بافت همبندی می‌شود که از پوست و اندام‌های داخلی بدن محافظت می‌کند.
• دو نوع اسکلرودرمی وجود دارد: اسکلرودرمی موضعی و اسکلرودرمی سیستمیک. نوع بیماری، تعیین‌کننده‌ی علائم و قسمت‌های درگیر در بیماری است.
• بعضی از نشانه‌های اسکلرودرمی شامل خشکی و سفتی پوست، ایجاد لکه‌های قرمز روی دست‌ها و صورت، خستگی، درد، خشکی دهان، تنگی نفس، سوزش سردل و مشکلات گوارشی، ضربان قلب غیرطبیعی و سردرد است.
• اسکلرودرمی موجب تشکیل بیش‌ازحد بافت اسکار می‌شود که جریان خون به اندام‌های بیمار را کاهش می‌دهد و موجب می‌شود که دست‌ها و بافت اندام‌های بدن سخت شوند. سلول‌های بدن فردی که به اسکلرودرمی مبتلاست، کلاژن بسیار زیادی تولید می‌کند؛ طوری که انگار فرد آسیب دیده و به جایگزینی پوست مرده نیاز دارد.
• هیچ درمان قطعی‌ای برای اسکلرودرمی وجود ندارد. ازآنجاکه علائم و روند بیماری اسکلرودرمی در افراد مختلف، متفاوت است، روش‌های درمانی نیز به نوع و شدت بیماری در افراد بستگی دارد.
• درمان‌های طبیعی نیز وجود دارد که در تسکین و کاهش علائم اسکلرودرمی مؤثر است، درمان‌هایی مانند: فیزیوتراپی، ورزش‌های کم‌برخورد، حذف غذاهای محرک و مصرف غذاهای شفابخش، مصرف پروبیوتیک ها، مرطوب کردن پوست و دریافت کمک و پشتیبانی.