اندومتریوز (Endometriosis) یک اختلال اغلب دردناک است که در آن بافتی مشابه بافت پوشش‌دهندهٔ داخل رحم که اندومتر نام دارد در خارج از رحم رشد می‌کند. آندومتریوز معمولاً تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت پوشانندهٔ لگن را درگیر می‌کند. در موارد نادر ممکن است بافت شبهآندومتر در خارج از ناحیه‌ای که اندام‌های لگنی در آن قرار دارند، یافت شود. آندومتریوز می‌تواند زنان را در هر سنی درگیر کند.
در آندومتریوز، بافت شبهآندومتر مانند بافت آندومتر واقعی عمل می‌کند؛ یعنی ضخیم می‌شود، تجزیه می‌شود و با هر چرخهٔ قاعدگی خونریزی می‌کند. اما چون این بافت راهی برای خروج از بدن ندارد، گیر می‌افتد. وقتی آندومتریوز تخمدان‌ها را درگیر می‌کند، کیست‌هایی به نام اندومتریوم ایجاد می‌شود. بافت نواحی اطراف می‌تواند تحریک شود و در نهایت به ایجاد بافت اسکار و بافت چسبنده بینجامد. بافت چسبنده نوارهایی از بافت فیبری است که می‌تواند باعث چسبیدن بافت‌ها و اندام‌های لگن به یکدیگر شود.
آندومتریوز می‌تواند باعث درد، مخصوصاً در دوره‌های قاعدگی شود. این درد گاهی شدید است. امکان ایجاد مشکلات باروری نیز وجود دارد. در مجموع آندومتریوز یک عارضهٔ درازمدت است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی در زندگی شخص داشته باشد اما خوشبختانه درمان‌های مؤثری نیز برای این مشکل در دسترس است.
علائم آندومتریوز
علائم آندومتریوز متغیر است و می‌تواند در برخی زنان شدیدتر و در برخی خفیف‌تر باشد. علامت اولیهٔ آندومتریوز درد لگن است که اغلب با دوره‌های قاعدگی اتفاق می‌افتد. اگرچه بسیاری از افراد در طول پریود خود انقباضات دردناک عضلات را تجربه می‌کنند، اما افراد مبتلا به آندومتریوز معمولاً درد قاعدگی را به شکلی بسیار شدیدتر از حد معمول توصیف می‌کنند. درد همچنین ممکن است به مرور زمان افزایش یابد. علائم و نشانه‌های رایج آندومتریوز عبارتند از:
- پریودهای دردناک یا دیسمنوره: درد و انقباضات لگنی ممکن است قبل از شروع قاعدگی شروع شده باشد و تا چند روز؛ در طول پریود نیز، ادامه یابد. همچنین بیمار ممکن است کمردرد و دل‌درد در قسمت تحتانی شکم را تجربه کند. درد می‌تواند شخص را از انجام فعالیت‌های روزمره بازدارد.
- درد هنگام آمیزش و نزدیکی جنسی: احساس درد در حین رابطهٔ جنسی یا بعد از آن در آندومتریوز شایع است.
- درد همراه با دفع مدفوع یا ادرار: به احتمال زیاد این علائم در طول دورهٔ قاعدگی تجربه خواهد شد.
- خونریزی بیش از حد: ممکن است گاهی قاعدگی سنگین یا خونریزی بین دوره‌ها وجود داشته باشد.
- ناباروری: گاهی اوقات، آندومتریوز زمانی که فرد به دنبال درمان ناباروری است، تشخیص داده می‌شود.
- سایر علائم و نشانه‌ها: ممکن است احساس خستگی، اسهال، یبوست، خون در ادرار در طول پریود، نفخ یا حالت تهوع، به ویژه در طول دوره‌های قاعدگی وجود داشته باشد.
شدت درد ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای وسعت آندومتریوز نباشد؛ یعنی ممکن است آندومتریوز خفیف با درد شدید همراه باشد یا آندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد باشد.
علل آندومتریوز
اگرچه علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست، دلایل بالقوه شامل موارد زیر است:
- ژنتیک: آندومتریوز می‌تواند زمینهٔ ارثی داشته باشد و افراد برخی گروه‌های قومی را بیشتر از دیگران درگیر می‌کند.
- قاعدگی رتروگراد: در قاعدگی رتروگراد، خون قاعدگی که حاوی سلول‌های آندومتر است به جای خارج شدن از بدن، از طریق لوله‌های فالوپ به داخل حفرهٔ لگن برمی‌گردد. این سلول‌های آندومتر به دیواره‌های لگن و سطوح اندام‌های لگن می‌چسبند، در آنجا رشد می‌کنند، به ضخیم شدن ادامه می‌دهند و در طول هر چرخهٔ قاعدگی خونریزی می‌کنند.
- ترانسفورماسیون سلول‌های صفاقی: یک تئوری به نام «نظریهٔ القا» وجود دارد که می‌گوید هورمون‌ها یا فاکتورهای ایمنی باعث تبدیل سلول‌های صفاقی، یعنی سلول‌های پوشانندهٔ قسمت داخلی شکم به سلول‌های شبهآندومتر می‌شوند.
- ترانسفورماسیون سلول‌های جنینی: در دوران بلوغ ممکن است هورمون‌هایی مانند استروژن سلول‌های جنینی را، یعنی سلول‌هایی که در اولین مراحل رشد هستند، به بافت سلولی شبهآندومتر تبدیل کنند.
- لانه‌گزینی در بافت اسکار ناشی از جراحی: پس از جراحی، مثلاً جراحی هیسترکتومی یا سزارین، سلول‌های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.
- انتقال سلول‌های آندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلول‌های آندومتر را از طریق لوله‌ها یا غدد تشکیل‌دهندهٔ سیستم ایمنی به سایر قسمت‌های بدن منتقل کند.
- اختلال سیستم ایمنی: وجود مشکلی در سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود تا بدن نتواند بافت شبهآندومتر را که در خارج از رحم رشد کرده است، تشخیص دهد و از بین ببرد.
اما هیچ‌کدام از این تئوری‌ها نمی‌تواند دقیقاً توضیح دهد که چرا آندومتریوز اتفاق می‌افتد. این احتمال وجود دارد که آندومتریوز توسط ترکیبی از فاکتورهای مختلف ایجاد شود.
عوامل مؤثر در ایجاد آندومتریوز
عوامل متعددی شخص را در معرض خطر بیشتر ابتلا به آندومتریوز قرار می‌دهد، از جمله:
- نداشتن تجربهٔ زایمان
- شروع قاعدگی از سن پایین
- یائسگی در سن بالا
- سیکل‌های قاعدگی کوتاه؛ برای مثال، کمتر از 27 روز
- قاعدگی‌های شدید که بیش از هفت روز طول می‌کشد.
- داشتن سطوح بالاتر استروژن در بدن یا سال‌های قرارگیری بیشتر در معرض استروژنی که بدن تولید می‌کند.
- شاخص تودهٔ بدنی یا BMI پایین
- مبتلا بودن یک یا چند نفر از بستگان مثل مادر، خاله یا خواهر به آندومتریوز
- هر وضعیت پزشکی که مانع از خروج خون از بدن در طول دوره‌های قاعدگی شود.
- اختلالات دستگاه تناسلی
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
آزمایشگاه تخصصی کوثر با برخورداری از تجهیزات و پرسنل مجرب ، قادر به انجام خدمات نمونه گیری در منزل در مشهد می باشد.
