تست فوق یک آزمایش خون بوده که نخستین بار در دهه ی ۷۰ میلادی ابداع و انجام شد، اما از دهه ۸۰ میلادی به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
تعریف PSA
PSA نوعی گلیکوپروتئین است که علاوه بر پروستات بصورت جزئی در بافت های دیگر بدن مانند پستان، غدد شیری پستان و غدد فوق کلیه نیز ترشح میشود، گرچه عمده ترشح PSA از بافت های پروستات بوده و وابسته به هورمون های اندروژن ( مردانه ) است.
در خون مردان مقدار کمی PSA وجود دارد. افزایش مقدار PSA ممکن است نشان دهنده ی مشکلی در غده پروستات باشد، اما الزاما به منظور سرطان پروستات نیست.
ترشح آن با بلوغ شروع شده و با قطع اندروژن متوقف می شود. وظیفه ی این آنزیم، مایع کردن لخته منی و کمک به باروری بوده و به ۲ شکل آزاد (Free) و باند شده، با سایر پروتئین‌های خون (complex) در گردش خون وجود دارد.
مقدار نرمال PSA
میزان PSA موجود در خون با واحد نانوگرم در میلی لیتر (ng/ml) بیان میشود و بسته به سن، نژاد و حجم پروستات متفاوت است. جدول زیر بطور تقریبی مقدار طبیعی PSA در هر سن را بیان میکند. گرچه بطور کلی، مقدار طبیعی PSA را کمتر از ng/ml ۴ در نظر میگیرند.
- مردان تا سن ۵۰ سال<3ng/ml
- مردان تا سن ۶۰سال<4ng/ml
- مردان تا سن ۷۰ سال و بیشتر<5ng/ml
افزایش PSA لزوما به معنای سرطان پروستات نیست و عوامل محیطی و سایر بیماری های پروستات، نظیر پروستاتیت یا التهاب پروستات نیز میتوانند بر میزان PSA خون تأثیر بگذارند.
طبق تحقیقات ۸۰٪ افزایش PSA، در فاصله ی ng/ml ۱۰-۴ بوده و از طرفی عمده ترین دلیل افزایش PSA در این فاصله، بزرگی پروستات (BPH) است و نه سرطان پروستات (Prostate Cancer).
چه چیزی می تواند مقدار PSA خون را افزایش دهد؟
در واقع هر گونه دستکاری پروستات، درمان های تهاجمی، پروستاتیت، عفونت پروستات، نمونه برداری و بیوپسی از پروستات، احتباس ادراری و سونداژ، بزرگی خوش خیم پروستات و سرطان، میزان PSA را افزایش می دهد.
معاینه رکتال (مقعدی) پروستات، باعث افزایش قابل توجه PSA نشده و منجر به اشکال در تشخیص نمی شود. فعالیت شدید فیزیکی، نزدیکی و انزال، منجر به افزایش میزان PSA به مدت ۴۸ ساعت میشوند و بهتر است آزمایش پروستات بعد از این زمان انجام شود.
همچنین در بیمارانی که به علت احتباس ادراری سونداژ شده‌اند بهتر است آزمایش پروستات پس از ۳ روز و ترجیحا پس از گذشت ۱ هفته انجام شود. چاقی، داروهای استاتینی، درمان های هورمونی، رادیوتراپی و جراحی پروستات ، PSA را کم می کنند.
هم چنین داروی فیناستراید با دوز ۵ میلی گرم روزانه، باعث نصف شدن عدد PSA طی مدت ۶ ماه پس از مصرف آن میشود. نمونه برداری از پروستات نیز باعث افزایش PSA تا ۶ هفته پس از آن میشود.
چه مواقعی باید آزمایش پروستات را انجام داد؟
بهتر است تمامی آقایان از ۵۰ سالگی به بعد، به صورت منظم و سالیانه تحت بررسی آزمایش پروستات قرار بگیرند. در آقایانی که سابقه ی فامیلی سرطان پروستات وجود دارد (وجود سرطان پروستات در پدر بزرگ، پدر و یا برادر بیمار)، انجام آزمایش پروستات از ۴۵ سالگی می باشد.
در صورتیکه شخص دارای مقادیر بالاتر PSA نسبت به سن باشد و یا میزان افزایش سالیانه PSA بیش از ۰/۷۵ نانوگرم باشد، در صورت رد افزایش PSA بخاطر دلایل ذکر شده، بیمار کاندید نمونه برداری از پروستات میشود.
در بیماران با سابقه نمونه برداری قبلی و یا هر گونه ابهام در تشخیص، بهتر است قبل از انجام نمونه برداری، MRI از پروستات جهت تشخیص نواحی مشکوک انجام شود.
هم چنین از میزان نسبت PSA آزاد (Free PSA) به مقادیر کلی PSA، جهت حدس زدن احتمال بدخیمی پروستات بهره گرفته میشود، بطوریکه در مقادیر PSA بین ng/ml ۱۰-۴، اگر میزان PSA آزاد به PSA کلی، کمتر از ۱۰٪ باشد به نفع بدخیمی پروستات و اگر مقادیر بیش از ۲۵٪ به نفع بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) و یا التهاب پروستات (Prostatit) می باشد.
نمونه برداری از پروستات تحت گاید سونوگرافی، به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن بوده و تحت بی حسی موضعی قابل انجام است.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
آزمایشگاه تخصصی کوثر با برخورداری از تجهیزات و پرسنل مجرب ، قادر به انجام خدمات نمونه گیری در منزل در مشهد می باشد.
