گلوکز به عنوان یکی از قندهای ساده و اصلی ترین منبع تامین انرژی بدن محسوب می شود. بدن کربوهیدرات های غذاهای مصرف شده را به گلوکز تبدیل می کند.
آزمایش گلوکز خون اکثراً برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت های بارداری به کار می رود. دیابت بیماری است که در طی آن سطوح گلوکز خون بالا می رود.
این مقدار قند موجود در خون غالباً به وسیله هورمونی به اسم انسولین کنترل می شود. البته اگر فردی دیابت داشته باشد، بدنش انسولین کافی را تولید نمی کند، یا انسولین تولید شده عملکرد صحیحی را ایجاد نمی کند. در این شرایط میزان قند خون افزایش می یابد. در صورتی که این بیماری درمان نشود، بالا بودن میزان قند خون آسیب های جدی را به اندام های بدن تحمیل می کند.
در برخی موارد، آزمایش گلوکز خون برای تعیین وضعیت هیپوگلیسمی به کار می رود. این بیماری هنگامی رخ می دهد که سطوح گلوکز خون بیش از حد پایین باشد.
انواع دیابت و آزمایش گلوکز خون
دیابت نوع ۱ معمولاً در کودکان و نوجوانانی ظاهر می شود که بدن آن ها قدرت تولید انسولین کافی را ندارد. دیابت نوع ۱ بیماریی مزمن و بلندمدت است که به درمان مستمر و پیوسته نیاز دارد. دیابت نوع ۱ تاخیری، روی افرادی در بازه سنی ۳۰-۴۰ سال تاثیرگذار است.
دیابت نوع ۲ معمولاً در افراد چاق و مبتلا به اضافه وزن رویت می شود. اما احتمال شکل گیری آن در افراد جوان تر نیز وجود دارد. این بیماری هنگامی رخ می دهد که بدن انسولین کافی تولید نمی کند، یا انسولین فاقد کارایی لازم است. کاهش وزن و خوردن غذاهای سالم به کاهش اثر منفی دیابت نوع ۲ کمک می کنند.
دیابت بارداری، هنگامی رخ می دهد که فرد باردار باشد. دیابت بارداری معمولاً پس از اتمام بارداری برطرف می شود.
پس از تشخیص دیابت، احتمالاً به انجام آزمایش گلوکز خون نیاز است تا نحوه مدیریت بیماری و کارآمدی آن ارزیابی شود. بالا بودن سطح گلوکز در فرد دیابتی به این معنی است که بیماری به خوبی مدیریت نشده است.
سایر علل بالقوه بالا بودن سطوح گلوکز خون به شرح زیر هستند :
- هایپرتیروئیدیسم یا پُرکاری غده تیروئید
- پانکراتیت یا التهاب پانکراس
- سرطان پانکراس
- پیش دیابت، هنگامی که خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ بالا برود رخ می دهد
- استرس وارد شدن به بدن تحت تاثیر بیماری، تروما یا جراحی
- داروهایی همچون استروئیدها
در موارد نادر، سطوح بالای گلوکز خون نشانه ای از وجود بیماری هورمونی همچون آکرومگالی یا سندروم کوشینگ هستند. این حالت ها هنگامی رخ می دهند که بدن کورتیزول زیادی را تولید کند.
در برخی موارد همچنین ممکن است میزان گلوکز خون خیلی پایین باشد، البته این وضعیت چندان متداول نیست. سطوح پایین گلوکز یا هیپوگلیسمی به دلایل زیر ایجاد می شوند :
- مصرف بیش از حد انسولین
- گرسنگی
- هیپو پیتوتاریسم یا کم کاری غده هیپوفیز
- هیپو تیروئیدیسم یا کم کاری غده تیروئید
- بیماری آدیسون، که طی آن سطوح هورمون کورتیزول در حد پایینی قرار می گیرد.
- سومصرف الکل
- بیماری کبدی
- انسولینوما که یک نوع تومور پانکراسی است
- بیماری کلیوی
چگونه آماده انجام آزمایش گلوکز خون شویم؟
آزمایش گلوکز خون (قند خون)، به دو دسته تصادفی یا ناشتا تقسیم می شوند.
برای آزمایش قند خون ناشتا، فرد حق خوردن یا آشامیدن هیچ چیزی بجز آب ۸ ساعت قبل از آزمایش را ندارد. شما احتمالاً آزمایش گلوکز ناشتا را به گونه ای زمان بندی می کنید که اولین کار قابل انجام در صبح باشد. بدین ترتیب نیازی به ناشتا بودن در طول روز نخواهد بود. شما می توانید قبل از آزمایش گلوکز تصادفی، غذا بخورید و نوشیدنی مصرف کنید.
آزمایش های ناشتا متداول تر هستند چرا که نتایج دقیق تری ارائه می دهند و تفسیر نتایج بدست آمده ساده تر است.
قبل از انجام آزمایش، داروهای مصرفی خود را به اطلاع پزشک خود برسانید. این داروها می توانند شامل داروهای نسخه دار، داروهای بدون نسخه و مکمل های گیاهی باشند. برخی داروها روی سطوح گلوکز خون تاثیرگذار هستند. ممکن است پزشک از شما درخواست کند که مصرف داروی خاصی را متوقف کنید یا قبل از آزمایش، دوز مصرفی را تغییر بدهید.
داروهایی که روی سطوح گلوکز خون تاثیرگذار هستند، عبارتند از :
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای ادرار آور
- قرص های ضد بارداری
- هورمون درمانی
- آسپرین
- داروهای ضد روان پریشی
- لیتیوم
- اپی نفرین (آدرنالین)
- داروهای ضدافسردگی تری سیکلیک
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
- فنیتوئین
- داروهای سولفینوریا
استرس شدید، می تواند منجر به بالا رفتن موقت میزان قند خون شود. چنین حالتی معمولاً تحت یکی از شرایط زیر شکل می گیرد :
- جراحی
- تروما (ضربه)
- سکته
- حمله قلبی
در صورتی که اخیراً با هر یک از این موارد روبه‌رو شده‌اید، باید شرایط را با پزشک تان در میان بگذارید.
آزمایش گلوکز خون چگونه انجام می‌شود؟
تهیه نمونه خونی در اکثر موارد به سادگی و با سوراخ کردن نوک انگشت دست انجام می شود. اگر به آزمایش دیگری نیاز دارید، پزشک درخواست خون گرفتن از رگ را صادر می کند.
قبل از خون گرفتن، متخصص آزمایشگاه نسبت به پاکسازی محل تزریق با مواد ضدعفونی کننده اقدام می کند. بدین ترتیب هرگونه ماده میکروبی نابود می شود. سپس نوار انعطاف پذیری در قسمت بالایی بازو بسته می شود. بدین ترتیب رگ ها انباشته از خون می شوند. پس از پیدا کردن رگ، یک سوزن استریل وارد آن می شود. بدین ترتیب خون وارد محفظه متصل به سوزن می شود.
ممکن است در هنگام ورود سوزن، درد خفیف یا متوسطی را احساس کنید. اما با آرام نگه داشتن دست خود می توانید این درد را کاهش بدهید.
هنگامی که کار خون گرفتن به اتمام برسد، سوزن از بدن خارج می شود. محل تزریق نیز پانسمان می شود. با فشار دادن روی محل تزریق برای مدت چند دقیقه از کوفتگی جلوگیری کنید.
سپس نمونه خونی برای انجام آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود. پس از آن پزشک با شما تماس برقرار می کند، تا راجع به نتایج با شما صحبت کند.
مخاطرات آزمایش گلوکز خون
احتمال خیلی کمی وجود دارد که در حین آزمایش، یا پس از خون گرفتن، با مشکل جدی روبرو شوید. خطرات این آزمایش، مشابه خطرات سایر آزمایش‌ها هستند. این مخاطرات عبارتند از :
- ایجاد چندین سوراخ تزریق، به دلیل دشوار بودن پیدا کردن رگ
- خونریزی شدید
- احساس سبک سری یا غش کردن
- هماتوما، یا جمع شدن خون زیر پوست
- عفونت
نتایج تست گلوکز (Glucose) خون
نتایج عادی قند خون
نتایج کاربردی و دلالت های آزمایش گلوکز خون، به نوع آزمایش بستگی دارد. برای آزمایش ناشتا سطح عادی گلوکز خون بین ۷۰-۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر قرار می گیرد. برای آزمایش قند خون تصادفی سطح عادی معمولاً زیر ۱۲۵ میلی گرم/ دسی لیتر خواهد بود. برای آزمایش تصادفی سطح عادی معمولاً زیر ۱۲۵ میلی گرم/ دسی لیتر است. البته سطح دقیق قند خون به آخرین زمان غذا خوردن بستگی دارد.
نتایج غیرعادی قند خون
در صورتی که آزمایش قند خون ناشتا را انجام دهید، نتایج زیر غیرعادی هستند و بنابراین فرد دچار پیش دیابت یا دیابت است :
- سطح گلوکز خون ۱۰۰- ۱۲۵ میلی گرم/ دسی لیتر، که نشان دهنده ابتلا به پیش دیابت است
- سطح گلوکز خون بیشتر از ۱۲۶ میلی گرم/ دسی لیتر، که نشان دهنده ابتلا به دیابت است.
در صورتی که آزمایش قند خون تصادفی را انجام دهید و با نتایج غیرعادی زیر روبه‌رو بشوید، آنگاه احتمال ابتلا به دیابت (یا پیش دیابت) وجود خواهد داشت:
- سطح گلوکز خون بین ۱۴۰-۱۴۹ نشان دهنده پیش دیابت است.
- سطح گلوکز خون بالاتر از ۲۰۰، نشان دهنده دیابت بالقوه است.
در صورتی که نتایج آزمایش قند خون تصادفی غیرعادی باشند، آنگاه پزشک درخواست آزمایش ناشتا یا آزمایش دیگری همچون hgba1c را می دهد تا تشخیص صورت گرفته قطعی شود.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404
