آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟ در این مطلب با عارضهٔ آندومتریوز، علائم و نشانههای آندومتریوز و تشخیص و مراحل درمان آندومتریوز آشنا شوید.
آندومتریوز
اندومتریوز (Endometriosis) یک اختلال اغلب دردناک است که در آن بافتی مشابه بافت پوششدهندهٔ داخل رحم که اندومتر نام دارد در خارج از رحم رشد میکند. آندومتریوز معمولاً تخمدانها، لولههای فالوپ و بافت پوشانندهٔ لگن را درگیر میکند. در موارد نادر ممکن است بافت شبهآندومتر در خارج از ناحیهای که اندامهای لگنی در آن قرار دارند، یافت شود. آندومتریوز میتواند زنان را در هر سنی درگیر کند.
در آندومتریوز، بافت شبهآندومتر مانند بافت آندومتر واقعی عمل میکند؛ یعنی ضخیم میشود، تجزیه میشود و با هر چرخهٔ قاعدگی خونریزی میکند. اما چون این بافت راهی برای خروج از بدن ندارد، گیر میافتد. وقتی آندومتریوز تخمدانها را درگیر میکند، کیستهایی به نام اندومتریوم ایجاد میشود. بافت نواحی اطراف میتواند تحریک شود و در نهایت به ایجاد بافت اسکار و بافت چسبنده بینجامد. بافت چسبنده نوارهایی از بافت فیبری است که میتواند باعث چسبیدن بافتها و اندامهای لگن به یکدیگر شود.
آندومتریوز میتواند باعث درد، مخصوصاً در دورههای قاعدگی شود. این درد گاهی شدید است. امکان ایجاد مشکلات باروری نیز وجود دارد. در مجموع آندومتریوز یک عارضهٔ درازمدت است که میتواند تأثیر قابل توجهی در زندگی شخص داشته باشد اما خوشبختانه درمانهای مؤثری نیز برای این مشکل در دسترس است.
علائم آندومتریوز
علائم آندومتریوز متغیر است و میتواند در برخی زنان شدیدتر و در برخی خفیفتر باشد. علامت اولیهٔ آندومتریوز درد لگن است که اغلب با دورههای قاعدگی اتفاق میافتد. اگرچه بسیاری از افراد در طول پریود خود انقباضات دردناک عضلات را تجربه میکنند، اما افراد مبتلا به آندومتریوز معمولاً درد قاعدگی را به شکلی بسیار شدیدتر از حد معمول توصیف میکنند. درد همچنین ممکن است به مرور زمان افزایش یابد. علائم و نشانههای رایج آندومتریوز عبارتند از:
- پریودهای دردناک یا دیسمنوره: درد و انقباضات لگنی ممکن است قبل از شروع قاعدگی شروع شده باشد و تا چند روز؛ در طول پریود نیز، ادامه یابد. همچنین بیمار ممکن است کمردرد و دلدرد در قسمت تحتانی شکم را تجربه کند. درد میتواند شخص را از انجام فعالیتهای روزمره بازدارد.
- درد هنگام آمیزش و نزدیکی جنسی: احساس درد در حین رابطهٔ جنسی یا بعد از آن در آندومتریوز شایع است.
- درد همراه با دفع مدفوع یا ادرار: به احتمال زیاد این علائم در طول دورهٔ قاعدگی تجربه خواهد شد.
- خونریزی بیش از حد: ممکن است گاهی قاعدگی سنگین یا خونریزی بین دورهها وجود داشته باشد.
- ناباروری: گاهی اوقات، آندومتریوز زمانی که فرد به دنبال درمان ناباروری است، تشخیص داده میشود.
- سایر علائم و نشانهها: ممکن است احساس خستگی، اسهال، یبوست، خون در ادرار در طول پریود، نفخ یا حالت تهوع، به ویژه در طول دورههای قاعدگی وجود داشته باشد.
شدت درد ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای وسعت آندومتریوز نباشد؛ یعنی ممکن است آندومتریوز خفیف با درد شدید همراه باشد یا آندومتریوز پیشرفته با درد کم یا بدون درد باشد.
آندومتریوز گاهی اوقات با عارضههای دیگری که میتوانند باعث درد لگن شوند، مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان اشتباه گرفته میشود. همچنین آندومتریوز ممکن است با سندرم روده تحریکپذیر (IBS) اشتباه گرفته شود؛ این سندرم باعث دورههای اسهال، یبوست و انقباضات شکمی میشود. سندرم روده تحریکپذیر ممکن است همزمان با آندومتریوز وجود داشته باشد باشد و تشخیص را پیچیده کند.
آندومتریوز میتواند تأثیر بزرگی در زندگی برخی زنان داشته باشد و گاهی به احساس افسردگی منجر میشود. اما چه زمانی برای آندومتریوز باید به پزشک مراجعه کرد؟ اگر علائم و نشانههایی دارید که ممکن است نشاندهندهٔ آندومتریوز باشد و مخصوصاً اگر این علائم اثر زیادی روی کیفیت زندگی شما دارد، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص آندومتریوز میتواند دشوار باشد، زیرا علائم میتوانند به طور قابل توجهی متفاوت باشند و بسیاری از بیماریهای دیگر علائم مشابهی ایجاد میکنند.
به علاوه، مدیریت آندومتریوز نیز میتواند چالشبرانگیز باشد. تشخیص زودهنگام، داشتن یک تیم پزشکی که شامل متخصصان چند رشته است و فهمیدن معنای تشخیص آنها میتواند منجر به مدیریت بهتر علائم شود.
علل آندومتریوز
اگرچه علت دقیق آندومتریوز مشخص نیست، دلایل بالقوه شامل موارد زیر است:
- ژنتیک: آندومتریوز میتواند زمینهٔ ارثی داشته باشد و افراد برخی گروههای قومی را بیشتر از دیگران درگیر میکند.
- قاعدگی رتروگراد: در قاعدگی رتروگراد، خون قاعدگی که حاوی سلولهای آندومتر است به جای خارج شدن از بدن، از طریق لولههای فالوپ به داخل حفرهٔ لگن برمیگردد. این سلولهای آندومتر به دیوارههای لگن و سطوح اندامهای لگن میچسبند، در آنجا رشد میکنند، به ضخیم شدن ادامه میدهند و در طول هر چرخهٔ قاعدگی خونریزی میکنند.
- ترانسفورماسیون سلولهای صفاقی: یک تئوری به نام «نظریهٔ القا» وجود دارد که میگوید هورمونها یا فاکتورهای ایمنی باعث تبدیل سلولهای صفاقی، یعنی سلولهای پوشانندهٔ قسمت داخلی شکم به سلولهای شبهآندومتر میشوند.
- ترانسفورماسیون سلولهای جنینی: در دوران بلوغ ممکن است هورمونهایی مانند استروژن سلولهای جنینی را، یعنی سلولهایی که در اولین مراحل رشد هستند، به بافت سلولی شبهآندومتر تبدیل کنند.
- لانهگزینی در بافت اسکار ناشی از جراحی: پس از جراحی، مثلاً جراحی هیسترکتومی یا سزارین، سلولهای آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.
- انتقال سلولهای آندومتر: رگهای خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلولهای آندومتر را از طریق لولهها یا غدد تشکیلدهندهٔ سیستم ایمنی به سایر قسمتهای بدن منتقل کند.
- اختلال سیستم ایمنی: وجود مشکلی در سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود تا بدن نتواند بافت شبهآندومتر را که در خارج از رحم رشد کرده است، تشخیص دهد و از بین ببرد.
اما هیچکدام از این تئوریها نمیتواند دقیقاً توضیح دهد که چرا آندومتریوز اتفاق میافتد. این احتمال وجود دارد که آندومتریوز توسط ترکیبی از فاکتورهای مختلف ایجاد شود.
عوامل مؤثر در ایجاد آندومتریوز
عوامل متعددی شخص را در معرض خطر بیشتر ابتلا به آندومتریوز قرار میدهد، از جمله:
- نداشتن تجربهٔ زایمان
- شروع قاعدگی از سن پایین
- یائسگی در سن بالا
- سیکلهای قاعدگی کوتاه؛ برای مثال، کمتر از 27 روز
- قاعدگیهای شدید که بیش از هفت روز طول میکشد.
- داشتن سطوح بالاتر استروژن در بدن یا سالهای قرارگیری بیشتر در معرض استروژنی که بدن تولید میکند.
- شاخص تودهٔ بدنی یا BMI پایین
- مبتلا بودن یک یا چند نفر از بستگان مثل مادر، خاله یا خواهر به آندومتریوز
- هر وضعیت پزشکی که مانع از خروج خون از بدن در طول دورههای قاعدگی شود.
- اختلالات دستگاه تناسلی
آندومتریوز معمولاً چند سال پس از شروع چرخههای قاعدگی ایجاد میشود. علائم و نشانههای آندومتریوز ممکن است به طور موقت با بارداری بهبود یابد و اگر استروژن مصرف نکنید ممکن است با یائسگی به طور کامل از بین برود.
عوارض ثانویهٔ آندومتریوز
ناباروری
اصلیترین عارضهٔ ثانویهٔ آندومتریوز اختلال در باروری است. تقریباً یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به آندومتریوز برای باردار شدن مشکل دارند و گاهی اصلاً نمیتوانند باردار شوند.
برای اینکه بارداری اتفاق بیفتد، یک تخمک باید از تخمدان آزاد شود، از لولهٔ فالوپ مجاور عبور کند، توسط یک سلول اسپرم بارور شود و خود را به دیوارهٔ رحم بچسباند تا شروع به رشد کند. آندومتریوز ممکن است لولهٔ فالوپ را مسدود کند و از بههمرسیدن تخمک و اسپرم جلوگیری کند. اما به نظر میرسد که آندومتریوز به روشهای غیرمستقیمی مانند آسیب رساندن به اسپرم یا تخمک نیز روی باروری اثر میگذارد.
با این حال، بسیاری از مبتلایان به آندومتریوز خفیف تا متوسط میتوانند باردار شوند و بارداری را به پایان ببرند. پزشکان گاهی اوقات به افراد مبتلا به آندومتریوز توصیه میکنند که بچهدار شدن را به تأخیر نیندازند، زیرا ممکن است با گذشت زمان وضعیت آن بدتر شود.
سرطان
سرطان تخمدان در افراد مبتلا به آندومتریوز بیشتر از حد معمول رخ میدهد. اما ریسک کلی سرطان تخمدان در طول زندگی به طور کلی پایین است. برخی مطالعات نشان میدهد که آندومتریوز این خطر را افزایش میدهد، اما باز هم ریسک آن نسبتاً پایین است. نوع دیگری از سرطان به آدنوکارسینوم مرتبط با آندومتریوز نیز وجود دارد که گرچه نادر است اما میتواند در مراحل بعدی زندگی در افرادی که آندومتریوز داشتهاند، ایجاد شود.
تشخیص آندومتریوز
برای تشخیص آندومتریوز و سایر عارضههایی که میتوانند باعث درد لگن شوند، پزشک از بیمار میخواهد علائم خود، از جمله محل درد و زمان بروز آن را شرح دهد. آزمایشهایی برای بررسی سرنخهای فیزیکی آندومتریوز عبارتند از:
معاینهٔ لگن
در طول معاینهٔ لگن، پزشک با دست برخی نواحی لگن را لمس میکند تا وجود ناهنجاری، مانند کیستهای روی اندامهای تناسلی یا اسکارهای پشت رحم را بررسی کند. اغلب نمیتوان نواحی کوچک آندومتریوز را احساس کرد، مگر اینکه باعث ایجاد کیست شده باشند.
سونوگرافی
این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از داخل بدن استفاده میکند. برای ثبت تصاویر، دستگاهی به نام مبدل یا پروب یا کاوشگر (Transducer) سونوگرافی طی سونوگرافی رحم به شکم فشار داده میشود یا درون واژن قرار میگیرد که سونوگرافی ترانس واژینال (TVS) نام دارد.
هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای داشتن دید خوب از اندامهای تولیدمثلی انجام شود. سونوگرافی استاندارد به طور قطعی مشخص نمیکند که آیا آندومتریوز وجود دارد یا خیر، اما میتواند کیستهای مرتبط با آندومتریوز (اندومتریوم) را شناسایی کند.
امآرآی
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا امآرآی (MRI)، آزمایشی است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندامها و بافتهای بدن استفاده میکند. برای برخی، امآرآی به برنامهریزی جراحی کمک میکند و به جراح اطلاعات دقیقی در مورد محل و اندازهٔ بافتهای آندومتری میدهد.
لاپاراسکوپی
در برخی موارد، پزشک ممکن است بیمار را به یک جراح ارجاع دهد تا با انجام نوعی جراحی به نام لاپاراسکوپی داخل شکم را ببیند. در این عمل که تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، جراح برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد میکند، یک ابزار مشاهده باریک به نام لاپاروسکوپ را وارد آن میکند و به دنبال نشانههایی از بافت آندومتر در خارج از رحم میگردد. لاپاراسکوپی تنها روش تشخیص قطعی آندومتریوز است.
لاپاراسکوپی میتواند اطلاعاتی در مورد محل، وسعت و اندازهٔ بافت آندومتر ارائه دهد. جراح ممکن است یک نمونه از بافت (بیوپسی) را برای آزمایشهای بیشتر جمعآوری کند. اغلب، با برنامهریزی مناسب جراحی، جراح میتواند آندومتریوز را در طول لاپاراسکوپی به طور کامل خارج کند، به طوری که تنها به یک عمل جراحی نیاز باشد.
درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز معمولاً شامل دارو یا جراحی است. گاهی پزشک توصیه میکند درمان فوراً شروع نشود تا ببینید آیا علائم خودبهخود بهبود مییابند یا نه. رویکردی که بیمار و پزشک انتخاب میکنند به شدت علائم و نشانهها و قصد بارداری در آینده ارتباط دارد. پزشکان معمولاً توصیه میکنند ابتدا روشهای درمانی محافظهکارانه امتحان شود و در صورت شکست و ناموفق بودن درمان اولیه، جراحی صورت گیرد.
داروهای ضددرد
ممکن است پزشک مصرف مسکنهای بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) را برای کمک به کاهش دردهای قاعدگی توصیه کند.
اگر قصد بارداری وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک هورموندرمانی همراه با مسکنها را توصیه کند.
هورموندرمانی
گاهی اوقات هورمونهای مکمل در کاهش یا از بین بردن درد آندومتریوز مؤثر هستند. افزایش و کاهش هورمونها در طول چرخهٔ قاعدگی باعث ضخیم شدن، تجزیه و خونریزی بافتهای آندومتر میشود. داروهای هورمونی ممکن است رشد بافت آندومتر را کند کرده و از ایجاد بافت در محلهای جدید جلوگیری کند.
با این حال، هورموندرمانی راهحلی دائمی برای آندومتریوز نیست. بیمار ممکن است پس از قطع درمان، دوباره علائم را تجربه کند. درمانهای دارویی مورد استفاده برای درمان آندومتریوز عبارتاند از:
داروهای ضدبارداری هورمونی: قرصهای ضدبارداری، چسبها و حلقههای واژینال و دستگاه درون رحمی (IUS) به کنترل هورمونهای مسئول تجمع بافت آندومتر در هر ماه کمک میکنند. بسیاری از زنان هنگام استفاده از داروهای ضدبارداری هورمونی، قاعدگی کوتاهتر و سبکتری دارند. استفاده از داروهای ضدبارداری هورمونی، به ویژه با رژیم دارویی مداوم و نامنقطع، ممکن است درد را در برخی موارد کاهش دهد یا از بین ببرد.
آگونیستها و آنتاگونیستهای هورمون آزادکننده گنادوتروپین (Gn-RH): این داروها مانع از تولید هورمونهای محرک تخمدان میشوند که سطح استروژن را کاهش داده و از قاعدگی جلوگیری میکند. این باعث کوچک شدن بافت آندومتر میشود. از آنجا که این داروها یائسگی مصنوعی ایجاد میکنند، مصرف دز پایین استروژن یا پروژسترون همراه با آگونیستها و آنتاگونیستهای Gn-RH ممکن است عوارض جانبی یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و تحلیل استخوان را کاهش دهد. دورههای قاعدگی و توانایی باردار شدن با قطع مصرف داروها برمیگردد.
پروژسترون درمانی: انواع درمانهای پروژسترون، از جمله دستگاه داخل رحمی با لوونورژسترل (Mirena، Skyla)، ایمپلنت ضدبارداری (Nexplanon)، آمپول ضدبارداری (Depo-Provera) یا قرص پروژستین (Camila) دورههای قاعدگی و رشد بافت آندومتر را متوقف میکنند که میتواند علائم و نشانههای آندومتریوز را تسکین دهد.
مهارکنندههای آروماتاز: مهارکنندههای آروماتاز دستهای از داروها هستند که میزان استروژن را در بدن کاهش میدهند. پزشک ممکن است یک مهارکننده آروماتاز همراه با پروژسترون یا داروهای ضدبارداری ترکیبی هورمونی را برای درمان آندومتریوز توصیه کند.
جراحی محافظهکارانه
اگر شخص مبتلا به آندومتریوز در تلاش برای باردار شدن باشد، جراحی برای برداشتن کاشتهای آندومتریوز با حفظ رحم و تخمدانها (جراحی محافظهکارانه) ممکن است شانس موفقیت را افزایش دهد. همچنین اگر آندومتریوز با درد شدید همراه باشد، جراحی ممکن است به بیمار کمک کند. با این حال، آندومتریوز و درد احتمال بازگشت دارند.
پزشک ممکن است این جراحی را به روش لاپاراسکوپی انجام دهد یا در آندومتریوز گستردهتر آن را از طریق جراحی سنتی شکم انجام دهد که رویهٔ کمتر معمولی است. حتی در موارد شدید آندومتریوز، بیشتر بیماران با جراحی لاپاراسکوپی قابل درمان هستند.
در جراحی لاپاراسکوپی، جراح یک ابزار مشاهده باریک به نام لاپاروسکوپ را از طریق برش کوچکی در نزدیکی ناف وارد شکم میکند و ابزارهایی را برای برداشتن بافت آندومتر از طریق یک برش کوچک دیگر وارد شکم میکند. پس از جراحی، پزشک ممکن است مصرف داروهای هورمونی را برای کمک به بهبود درد توصیه کند.
گفتنی است که اگرچه جراحی برداشتن بافت آندومتریوز میتواند شانس بارداری را افزایش دهد اما تضمینی وجود ندارد که پس از جراحی باردار شوید. همچنین جراحی اندومتریوز گاهی اوقات میتواند باعث مشکلات بیشتری مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به اندامهای درگیر شود. اگر جراحی به شما توصیه شده است، با پزشک در مورد ریسکهای احتمالی صحبت کنید.
درمان ناباروری
آندومتریوز میتواند منجر به مشکل در بارداری شود. اگر شخص مبتلا برای باردار شدن مشکل داشته باشد، پزشک ممکن است درمان باروری را با نظارت یک متخصص باروری توصیه کند. درمان باروری رویکردهای مختلفی دارد؛ از تحریک تخمدانها برای تولید تخمکهای بیشتر گرفته تا لقاح آزمایشگاهی. اینکه کدام درمان مناسب است به وضعیت بیمار ارتباط دارد.
هیسترکتومی با برداشتن تخمدانها
در گذشته، جراحی برداشتن رحم به نام هیسترکتومی و برداشتن تخمدانها به نام اوفورکتومی مؤثرترین درمان برای آندومتریوز تلقی میشد. اما متخصصان از این رویکرد فاصله گرفتهاند و به جای آن روی برداشتن دقیق و کامل تمام بافت آندومتریوز تمرکز میکنند.
برداشتن تخمدانها منجر به یائسگی میشود. نبود هورمونهای تولیدشده توسط تخمدانها ممکن است درد آندومتریوز را برای برخی بهبود بخشد، اما برای برخی دیگر، بافت آندومتریوزی که پس از جراحی باقی میماند همچنان باعث ایجاد علائم میشود. همچنین، یائسگی زودرس خطر بیماریهای قلبی و عروقی، برخی بیماریهای متابولیک و مرگ زودرس را به همراه دارد.
برداشتن رحم یا هیسترکتومی گاهی اوقات برای افرادی که نمیخواهند باردار شوند، استفاده میشود. این جراحی با هدف درمان علائم و نشانههای مرتبط با آندومتریوز، مانند خونریزی شدید قاعدگی و قاعدگی دردناک به دلیل انقباضات رحمی انجام میشود. اما حتی زمانی که جراح به تخمدانها دست نمیزند، باز هم هیسترکتومی ممکن است تأثیر طولانیمدتی بر سلامت شخص داشته باشد، به خصوص اگر قبل از 35 سالگی انجام شود.
یافتن پزشکی که با او احساس راحتی کنید در مدیریت و درمان آندومتریوز بسیار مهم است. شاید بخواهید قبل از شروع هر درمانی نظر یک پزشک دیگر را نیز بگیرید تا مطمئن شوید همهٔ گزینههای خود و نتایج احتمالی را میدانید.
سبک زندگی و درمانهای خانگی آندومتریوز
اگر درد شما ادامه دارد یا اگر یافتن درمانی مؤثر مدتی طول میکشد، میتوانید اقداماتی را در خانه برای تسکین ناراحتی خود امتحان کنید.
- وان آب گرم و یک کمپرس گرم مثل تشک برقی میتوانند به شل شدن عضلات لگن، کاهش انقباض و درد کمک کنند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin IB) یا ناپروکسن سدیم (Aleve)، میتوانند به کاهش دردهای قاعدگی کمک کنند.
طب جایگزین
برخی بیماران تسکین درد آندومتریوز پس از درمان با طب سوزنی را گزارش کردهاند. با این حال، تحقیقات کمی در مورد این روش یا هر درمان جایگزین دیگری برای آندومتریوز در دسترس است. اگر به دنبال امتحان این روش درمانی هستید، از پزشک خود بخواهید که یک متخصص طب سوزنی معتبر را به شما توصیه کند.
مقابله و حمایت
زندگی با آندومتریوز میتواند هم از نظر فیزیکی، و هم عاطفی دشوار باشد. اگر با آندومتریوز یا عوارض ثانویه آن سر و کار دارید، در یک گروه حمایتی برای زنان مبتلا به آندومتریوز یا مشکلات باروری عضو شوید. گاهی اوقات صحبت کردن با زنان دیگری که میتوانند احساسات و تجربیات شما را درک کنند، کمک میکند. اگر گروه پشتیبانی در اطراف شما وجود ندارد، یک گروه آنلاین پیدا کنید.
آماده شدن برای وقت ویزیت
اولین ویزیت احتمالاً با پزشک مراقبتهای اولیه یا متخصص زنان خواهد بود. اگر به دنبال درمان ناباروری هستید، ممکن است به پزشک متخصص در هورمونهای تولیدمثلی و بهینهسازی باروری (متخصص غدد تولیدمثل) ارجاع داده شوید.
از آنجا که ویزیت پزشک میتواند کوتاه باشد و به خاطر سپردن همهٔ صحبتها و سؤالات دشوار است، پس شاید بد نباشد قبل از ویزیت خود را آماده کنید. برخی از کارهایی که میتوانید انجام دهید اینهاست:
- فهرستی از علائم خود تهیه کنید. همهٔ علائم خود را در آن بگنجانید، حتی اگر فکر نمیکنید ارتباطی با آندومتریوز باشند.
- فهرستی از داروها، گیاهان دارویی یا مکملهای مصرفی خود تهیه کنید. دفعات مصرف و دز آنها را نیز ذکر کنید.
- در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک خود را همراه ببرید. ممکن است در طول ویزیت اطلاعات زیادی دریافت کنید و به خاطر سپردن تمام آنها دشوار باشد.
- یک دفترچه یادداشت یا وسیلهٔ الکترونیکی با خود ببرید. از آن برای یادداشتبرداری از اطلاعات مهم در طول ویزیت خود استفاده کنید.
- فهرستی از سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید تهیه کنید. ابتدا مهمترین سؤالات خود را فهرست کنید تا مطمئن شوید که در مورد آنها صحبت میکنید.
آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 15189، ایزو 10002 و ایزو 9001 اتحادیه اروپا، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.
آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404