علت اصلی معده درد (قسمت اول)

درد معده با چه ارگان هایی در شکم ارتباط دارد؟

درد معده یکی از بیماری های دستگاه گوارش است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. این درد همچنین نشانه‌ای از بیمار‌های دیگر بخش‌های بدن هم باشد. شکایتی شایع در کودکان و بزرگسالان است. درد معده ممکن است از یک درد مبهم تا یک درد شدید و تیر کشنده متفاوت باشد. در اطراف معده چندین ساختار حیاتی وجود دارد از جمله:

• قسمت فوقانی روده‌ها
• کیسه‌ی صفرا
• کبد
• لوزالمعده
• و قلب.

بیماری‌های مرتبط با این ارگان‌ها می‌توانند باعث معده درد هم شوند که به آن درد انعکاسی گفته‌می‌شود. علائم همراه با درد معده می‌تواند به شناسایی علت اصلی و تشخیص درد معده کمک‌کند.

درد معده شدید به صورت ناگهانی بروز می‌کند و می‌تواند در اثر آسیب، باکتری، ویروس، استرس یا خوردن مواد تحریک کننده مانند الکل، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID)، استروئیدها یا غذاهای تند ایجاد شود و اغلب موقتی است. اگر درد معده زیاد است و بعد از غذا اتفاق می‌افتد، ممکن است علت آن ریفلاکس معده به مری، زخم معده یا سوء هاضمه باشد.

برای تشخیص علت معده درد و درمان آن باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. پس لطفا از تشخص و مصرف داروی خودسرانه پرهیز کنید.

انواع درد معده

از ویژگی‌های مختلف درد و انواع درد معده می‌توان برای تمایز دلایل اصلی درد معده استفاده کرد:

۱. زمان شروع درد

• درد معده ناگهانی ممکن است نشان‌دهنده‌‌ی انسداد مجرای صفراوی توسط سنگ صفرا یا خون‌رسانی ناکافی به روده‌‌ها باشد.

۲. الگوی درد

• درد معده‌ی مداومی که به طور معمول تا چند ساعت ادامه دارد ممکن است به دلیل وجود سنگ صفرا باشد.
• معده درد شدید که از قسمت فوقانی شکم به قسمت بالایی کمر تیر می‌کشد ممکن است به علت التهاب پانکراس ایجاد شده باشد.

۳. محل درد

• درد موضعی ممکن است به مشکلی در اندام‌های ناحیه‌ی فوقانی شکم اشاره داشته باشد. به عنوان مثال، وجود درد در سمت راست و پایین شکم نشان دهنده‌ی آپاندیسیت است.
• درد در سمت چپ و پایین شکم ممکن است ناشی از دیورتیکولیت باشد.
• اختلال مثانه و رحم باعث ایجاد درد در سمت پایین شکم می‌شود.

۴. مدت زمان درد

• درد معده به دلیل سندروم روده‌ی تحریک پذیر ممکن است به صورت دوره‌ای ظاهر شود و سال‌ها ادامه داشته باشد، در حالی که درد معده به علت مشکلات صفراوی، قولنج، زخم معده، یبوست و دردهای قاعدگی معمولا چند ساعت طول می‌کشند.

علت درد معده چیست؟

ما انواع درد معده را داریم. این درد را شما ممکن است در قسمت‌های مختلف معده و با شدت‌های مختلف حس کنید. هر یک از این انواع درد معده دلایل متفاوتی دارند که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:

۱. گاز معده یا نفخ

علت درد در قسمت فوقانی معده ممکن است گاز باشد. گاز به طور طبیعی در روده‌ها و دستگاه گوارش ایجاد می‌شود. هنگامی که این گاز تجمع یابد، می‌تواند باعث ایجاد احساس فشار، نفخ یا پُری در فرد شود. ابتلا به عفونت، ویروس‌ها، اسهال یا یبوست می‌تواند باعث افزایش شدت گاز شود.

علائم معده درد در اثر نفخ عبارت‌اند از:

• دردی که باعث ورم معده می‌شود.
• احساس می‌کنید چیزی در معده در حال حرکت است.
• زیاد آروغ می‌زنید.
• اسهال یا یبوست دارید.

این نوع درد معده معمولا جدی نیست و طی چند ساعت برطرف می‌شود. یکی از مهمترین کارها، جلوگیری از بلع هوا و آرام غذا‌خوردن است.

۲. سوزش سر دل

سوزش سر دل باعث احساس سوزش در قسمت فوقانی معده یا همان درد سر معده و گاهی درد در دهان یا گلو می‌شود. این درد همچنین ممکن است با درد قلب در قفسه‌ی سینه اشتباه گرفته شود. زخم معده، ریفلاکس اسید یا حتی سرطان معده و مری می‌توانند از عوامل اصلی درد سر معده یا سوزش سر دل باشند. سوزش معده دایمی یا مکرر که بسیار دردناک است و با کاهش وزن غیرقابل توجیه اتفاق می‌افتد، می‌تواند نشانه‌ی بیماری جدی‌تری باشد و نیاز به بررسی دارد.

۳. ورم معده یا گاستریت

گاستریت یا ورم معده باعث تورم و دردناک‌شدن مخاط معده می‌شود. ورم معده شدید یا حاد در کوتاه مدت اتفاق می‌افتد و به سرعت خود را نشان می‌دهد. گاستریت معمولا به دلیل عفونت باکتریایی مانند هلیکوباکتر پیلوری رخ می‌دهد. عفونت‌های باکتریایی معده با آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شوند.

برخی شرایط باعث تحریک مخاط معده می‌شوند و ورم معده مزمن را ایجاد می‌کند. بیماری کرون، بیماری‌های خود ایمنی،‌ سارکوئیدوز، آلرژی و ضعف سیستم ایمنی از دلایل ورم معده مزمن هستند. در ورم معده مزمن، تشخیص و درمان علت اصلی می‌تواند در روند درمان کمک‌کننده باشد.

موارد زیر می‌توانند از بدتر شدن علائم جلوگیری کنند:

• داروهای کاهش اسید معده
• رژیم غذایی حاوی موادی که کمتر اسیدی هستند
• مسکن‌ها و داروهایی که از پوشش داخلی معده محافظت می‌کنند.

۴. ویروسی شدن و عفونت معده

عفونت معده می‌توانند باعث معده‌درد، استفراغ و حالت تهوع در فرد شود. افراد مبتلا به ویروس معده ممکن است سردرد، دردهای عضلانی و کاهش انرژی را هم تجربه کنند.

در بیش‌تر افراد، علائم در طی چند روز خود‌به‌خود از بین می‌روند. پرهیز از خوردن وعده‌های غذایی سنگین و نوشیدن مایعات به کاهش درد و استفراغ کمک می‌کند. اجتناب از کم آبی بدن امری حیاتی است؛ بنابراین نوشیدن مایعاتی که الکترولیت‌های از‌دست‌رفته را به بدن باز می‌گرداند بسیار مهم است. اما برخی افراد برای جلوگیری از کم آبی بدن ممکن است به درمان پزشکی احتیاج داشته باشند. از جمله افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، نوزادان و کودکان بسیار خردسال و افرادی که دارای بیماری‌های جدی مانند سرطان هستند.

۵. گرفتگی عضلانی

بسیاری از عضلات تا قسمت بالای معده گسترش می‌یابند. درد ناشی از آسیب عضلانی یا اسپاسم خفیف می‌تواند باعث ایجاد درد موقتی در قسمت فوقانی شکم شود. این نوع درد اغلب با ماساژ و استراحت بهتر می‌شود. درد‌های عضلانی در برخی افراد با استفاده از کیسه‌ی آب سرد و گرم نیز تسکین پیدا می‌کنند. اگر درد عضلانی شدید است یا بعد از چند روز بهتر نشد، برای ارزیابی به پزشک مراجعه کنید.

۶. آپاندیسیت

آپاندیسیت به معنای عفونت آپاندیس است. اگر آپاندیسیت درمان نشود، می‌تواند باعث پاره شدن آپاندیس شود که تهدید کننده‌ی حیات است. در مراحل اولیه‌ی آپاندیسیت، فرد ممکن است درد مبهمی را در اطراف ناف خود احساس کند، اما این درد می‌تواند به قسمت بالای معده کشیده شود. با پیشرفت عفونت، درد به سمت راست و پایین حرکت می‌کند. در بیش‌تر موارد، پزشک جراح عمومی با برداشتن آپاندیس از طریق عمل جراحی، آپاندیسیت را درمان می‌کند.

۷. سنگ صفرا

سنگ صفرا به علت غلیظ شدن ماده‌ی صفرا تشکیل می‌شود و معمولا از جنس کلسترول یا بیلی روبین است. این سنگ‌های صفرا تا زمانی که باعث انسداد مجاری صفراوی نشود، مشکلی ایجاد نمی‌کند. انسداد مجاری صفراوی به وسیله‌ی سنگ صفرا می‌تواند باعث ایجاد درد شدید در بالای معده و استفراغ شود. عدم درمان سنگ‌های صفراوی می‌تواند بر عملکرد کبد و پانکراس تاثیر بگذارد. در این شرایط فرد ممکن است دچار زردی شود که این زردی در پوست و چشم دیده می‌شود و حتی ممکن است به عفونت جدی در لوزالمعده منجر شود. معمولا پزشک جراح عمومی با برداشتن کیسه‌ی صفرا، سنگ صفرا را درمان می‌کند و فرد می‌تواند زندگی منظمی بدون این عضو داشته باشد. در مواقعی که سنگ خیلی بزرگ نباشد، درمان دارویی می‌تواند علائم را برطرف کند. تغییر سبک زندگی، ورزش و رژیم کم چربی برای کاهش خطر بروز مجدد سنگ صفرا توصیه می‌شود.