تست هورمون رشد و آزمایش های مرتبط با آن را بشناسید

هورمون رشد نقش مهمی در رشد و تکامل طبیعی انسان، به‌خصوص کودکان و نوجوانان، دارد. اگر میزان هورمون رشد کمتر یا بیشتر از حد معمول باشد، در کودکان و بزرگسالان منجر به بروز مشکل می‌شود. در این نوشته به بررسی تست هورمون رشد و عوامل موثر در آن می پردازیم.

هورمون رشد

هورمون رشد یکی از هورمون‌هایی است که توسط غده‌ی هیپوفیز در مغز تولید می‌شود. نام دیگر این هورمون، هورمون رشد انسان (HGH) یا سوماتوتروپین است.

اگر دکتر فوق تخصص غدد مشکوک شود که ممکن است بدن مقدار زیاد یا کمی از این هورمون را تولید کند، برای اندازه‌گیری میزان هورمون رشد در خون تست هورمون رشد تجویز می‌کند. تشخیص هرگونه مشکل مربوط به هورمون رشد به پزشک کمک می‌کند بهترین روش درمان را برایتان تعیین کند.

پروتکل و انواع تست هورمون رشد

تست هورمون رشد انواع مختلفی دارد و پروتکل خاص هر آزمایش به نوع آزمایشی که پزشک برایتان تجویز کرده است بستگی دارد. 

درست مانند تمام آزمایشات بالینی، باید طبق دستورالعمل‌هایی که تیم پزشکی به‌منظور آماده شدن برای تست هورمون رشد ارائه می‌دهد عمل کنید. در مجموع، پزشک برای تست هورمون رشد از شما می‌خواهد:

• مدت کوتاهی قبل از انجام تست هورمون رشد چیزی نخورید
• حداقل 12 ساعت قبل از انجام تست هورمون رشد، از مصرف ویتامین بیوتین یا ب-7 بپرهیزید
• چند روز قبل از انجام تست هورمون رشد، از مصرف دارو بپرهیزید (به‌خصوص اگر در نتیجه‌ی تست هورمون رشد اختلال ایجاد می‌کند)

ممکن است دستورالعمل‌های انجام برخی آزمایشات کمی متفاوت باشد.

نامیزان بودن هورمون رشد امر شایعی نیست بنابراین تست هورمون رشد به‌صورت روتین انجام نمی‌شود. اگر پزشک مشکوک شود که ممکن است میزان هورمون رشد در بدنتان غیرعادی باشد، احتمالا یک یا چند آزمایش زیر را تجویز می‌کند.

۱. تست هورمون رشد در خون

برای اندازه‌گیری میزان هورمون رشد در خون از تست هورمون رشد استفاده می‌شود. متخصص به کمک سوزن از شما نمونه خون می‌گیرد. خود این آزمایش نسبتا روتین است و خطر یا احساس ناخوشایندی کمی به همراه دارد.

نمونه خون برای ارزیابی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نتیجه‌ی تست خون هورمون رشد میزان این هورمون در خون را در همان لحظه‌ای که خون از شما گرفته شد به پزشک نشان می‌دهد.

با این حال، ممکن است این اطلاعات برای تشخیص مشکل کافی نباشد زیرا میزان هورمون رشد در بدن به طور طبیعی در طول روز در بدن بالا و پایین می‌شود.

۲. تست فاکتور رشد شبه انسولین-1

اغلب تست فاکتور رشد شبه انسولین-1 (تست IGF-1) همزمان با تست خون هورمون رشد انجام می‌شود. اگر دچار کمبود هورمون رشد باشید یا مقادیر بالای آن در بدنتان وجود داشته باشد، میزان IGF-1 نیز کمتر یا بیشتر از میزان طبیعی خواهد بود.

مزیت کلیدی ارزیابی IGF-1 این است که میزان آن، برخلاف هورمون رشد، ثابت است. فقط یک نمونه خون برای هردو آزمایش کافی است.

معمولا تست خون هورمون رشد و IGF-1 اطلاعات کافی برای تشخیص را در اختیار پزشک فوق تخصص غدد قرار نمی‌دهد و از آن برای معاینه استفاده می‌شود تا پزشک تصمیم بگیرد آیا به انجام آزمایشات بیشتر احتیاج هست یا خیر. اگر بدن شک کند که میزان تولید هورمون رشد در بدن بیشتر یا کمتر از میزان مورد نیاز است، تست سرکوب هورمون رشد یا تست تحریک هورمون رشد را تجویز می‌کند.

۳. تست سرکوب هورمون رشد

اگر میزان تولید هورمون رشد در بدن بیشتر از میزان طبیعی باشد، تست سرکوب هورمون رشد در تایید این مشکل به پزشک کمک می‌کند.

متخصص در این روش به کمک سوزن یا سرم از شما خون می‌گیرد. سپس از شما خواسته می‌شود یک محلول استاندارد حاوی گلوکز (نوعی قند) را بنوشید. این محلول کمی شیرین است و طعم‌های مختلفی دارد.

بعد از نوشیدن محلول، متخصص در فواصل زمانی مختلف طی دو ساعت از شما چند نمونه خون دیگر می‌گیرد. این نمونه‌ها برای ارزیابی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

در اکثر افراد، گلوکز باعث کاهش تولید هورمون رشد می‌شود. آزمایشگاه در هر فاصله‌ی زمانی میزان هورمون را نسبت به میزان طبیعی می‌سنجد.

۴. تست تحریک هورمون رشد

تست تحریک هورمون رشد در تشخیص کمبود یا افزایش تولید هورمون رشد به پزشک کمک می‌کند.

معمولا متخصص برای انجام این آزمایش با استفاده از سرم نمونه خون اولیه را دریافت می‌کند. سپس به شما دارویی می‌دهد که بدن را به ترشح هورمون رشد وا میدارد. متخصص طی دو ساعت شما را تحت نظر می‌گیرد و در فواصل زمانی مشخص از شما نمونه خون دریافت می‌کند.

نمونه‌ها به آزمایشگاه فرستاده و در هر مقطع زمانی بعد از مصرف دارو با میزان طبیعی و مورد انتظار هورمون رشد سنجیده می‌شود.

هزینه‌ی تست هورمون رشد

هزینه‌ی تست هورمون رشد بسته به نوع بیمه پایه و تکمیلی و آزمایشگاهی که نمونه خون در آن بررسی می‌شود متغیر است. 

تست خون هورمون رشد و تست IGF-1 که فقط به یک نمونه خون نیاز دارند از همه ساده‌ترند. اگر این دو آزمایش مستقیما از آزمایشگاه تجویز شود. هزینه‌ی واقعی بسته به هزینه‌ی خدماتی مانند گرفتن نمونه خون و فرستادن آن به آزمایشگاه متغیر است.

نتایج تست هورمون رشد

دکتر غدد و متابولیسم نتیجه‌ی آزمایش را بررسی می‌کند. اگر نتیجه حاکی از بروز مشکل باشد یا به آزمایشات بیشتر احتیاج داشته باشید، از طرف مطب پزشک با شما تماس گرفته می‌شود تا برای ویزیت مجدد مراجعه کنید.

درمجموع، نتایج تست خون هورمون رشد و IGزF-1 اطلاعات کافی برای تشخیص اختلال مربوط به هورمون رشد را در اختیار پزشک قرار نمی‌دهد. اگر نتایج غیرعادی باشد،  پزشک تست سرکوب یا تحریک هورمون رشد را تجویز می‌کند.

اگر میزان هورمون رشد طی آزمایش سرکوب بالا باشد، یعنی گلوکز میزان تولید هورمون رشد را پایین نیاورده است. اگر IGF-1 هم بالا باشد، پزشک تولید بیش از اندازه‌ی هورمون رشد را تشخیص می‌دهد. از آنجایی‌که مشکلات مربوط به هورمون رشد نادر و تشخیص آن دشوار است، پزشک آزمایشات بیشتری تجویز می‌کند.

اگر میزان هورمون رشد طی آزمایش تحریک‌سازی پایین باشد، یعنی بدن آن‌طور که باید هورمون رشد ترشح نکرده است. اگر IGF-1 هم پایین باشد، نشان‌دهنده‌ی کمبود هورمون رشد است. باز هم پزشک آزمایشات بیشتری تجویز می‌کند تا مطمئن شود.

رنج نرمال هورمون رشد

به‌گفته‌ی کلینیک مایو، نتیجه‌ی زیر 0.3 نانوگرم در هر میلی‌لیتر (ng/mL)  در تست سرکوب طبیعی تلقی می‌شود. هر عددی بالاتر از این مقدار نشان می‌دهد که میزان تولید هورمون رشد در بدن بالاست.

درمورد تست تحریک، تجمع بالای 5 (ng/mL)  در کودکان و بالای 4 (ng/mL) در بزرگسالان طبیعی تلقی می‌شود.

با این حال، رنج نتیجه‌ی نرمال بسته به نظر آزمایشگاه و متخصص متغیر است. به‌‌طور مثال، طبق برخی دستورالعمل‌ها تجمع بالای 10 (ng/mL) در کودکان احتمال کمبود هورمون رشد در تست تحریک را خنثی می‌سازد.

تست هورمون رشد در کودکان

پزشک برای کودکانی که علائم کمبود هورمون رشد دارند، تست هورمون رشد تجویز می‌کند. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تاخیر در رشد و تکامل استخوان‌ها
• بلوغ دیررس
• اگر قدشان کوتاه‌تر از حالت متوسط باشد

کمبود هورمون رشد نادر است و معمولا دلیل کوتاه‌قامتی یا رشد کند کودک نیست. قد کودک می‌تواند به دلایل مختلف، نظیر ژنتیک، کوتاه باشد.

به تاخیر افتادن رشد، به‌خصوص قبل از بلوغ، نیز در کودکان شایع است. کودکان دچار کمبود هورمون رشد معمولا هر سال کمتر از 2 اینچ رشد می‌کنند.

اگر علائم تولید بیش از اندازه‌ی هورمون رشد حاضر باشد نیز می‌توان از تست هورمون رشد کمک گرفت. مثلا، در وضعیت نادری به نام غول‌پیکری که باعث رشد بی‌رویه‌ی استخوان، عضلات و اندام کودکان می‌شود شاهد این اتفاق هستیم.

تست هورمون رشد در بزرگسالان

بدن بزرگسالان برای حفظ تراکم عضلات و استخوان‌ها و تنظیم متابولیزم به هورمون رشد متکی است.

اگر میزان تولید این هورمون در بدن پایین باشد، از شدت تراکم عضلات و استخوان‌ها کاسته می‌شود. تست پروفایل لیپید تغییر در میزان چربی خون را نشان می‌دهد. البته کمبود هورمون رشد امر نادری است.

افزایش هورمون رشد در بزرگسالان باعث اختلال نادری به نام اکرومگالی می‌شود که استخوان‌ها را ضخیم می‌سازد. اگر اکروماگالی درمان نشود، مشکلات زیادی نظیر افزایش خطر آرتریت و مشکلات قلبی را به همراه دارد.

سخن نهایی

افزایش یا کاهش میزان هورمون رشد نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های جدی است. با این حال، یادتان باشد این بیماری‌ها نادر هستند. پزشک با استفاده از تست سرکوب یا تحریک هورمون رشد میزان این هورمون را می‌سنجد. اگر نتایج تست هورمون رشد حاکی از غیرعادی بودن میزان هورمون رشد باشد، پزشک آزمایشات بیشتری تجویز می‌کند.

اگر اختلال مربوط به هورمون رشد در شما تشخیص داده شود، پزشک بهترین روش درمان را به شما پیشنهاد می‌کند. معمولا برای کسانی که دچار کمبود این هورمون هستند، هورمون رشد مصنوعی تجویز می‌شود.

تشخیص زودهنگام در بزرگسالان و کودکان احتمال نتیجه‌ی مثبت را بالا می‌برد.

آزمایشگاه تخصصی پاتوبیولوژی کوثر، مفتخر به اخذ ایزو 9001، ایزو 15189 و ایزو 10002 انگلستان، تحت نظر دکتر علی آیت اللهی، متخصص پاتولوژی آناتومیکال و کلینیکال، بالغ بر هزار مورد از آزمایشات مختلف، در زمینه های پاتولوژی، ژنتیک و بالینی را تحت پوشش قرار می دهد. (طرف قرارداد بیمه های پایه و اکثر بیمه های مکمل درمان) همچنین مشاوره ژنتیک به صورت رایگان در این مرکز توسط متخصصین ارائه می گردد.

آدرس: مشهد –وکیل آباد – بلوار کوثر – بین کوثر 2 و 4 – ساختمان پزشکان فارابی – طبقه منفی یک شماره تماس: 051-38840404 و 051-38820202 و 09028840404